فدک در تاریخ، پژوهشی درباره ولایت، پژوهشی درباره امام مهدی علیه السلام

شهید صدر ابتدا این کتاب را به عنوان دیباچه ای بر کتاب «تاریخ الشیعة الامامیة و اسلافهم؛ منذ نشأة التشیع حتی مطلع القرن الرابع الهجری» تألیف عبدالله فیاض نگاشته است. فیاض در سال ١٩٧٠م (١٣4٨ ش) این کتاب را تألیف کرد و در آن به موضوع پیدایش شیعه و مراحل حیات آن در طول تاریخ پرداخت. به نظر می رسد استاد شهید ضمن آن که این اثر را کتابی ارزشمند یافت، در آن اشکالاتی اساسی دید و برای رفع این اشکالات، تصمیم گرفت با نوشتن مقدمه ای بر کتاب، نگاهی دیگر را جز آن چه مؤلف در تحلیل شکل گیری شیعه گفته است به خوانندگان ارائه کند.

این دیباچه با استقبال مؤلف روبه رو شد و او آن را پیش از مقدمه خود در کتاب به چاپ رساند و خود در مقدمه اش نوشت: «به حکم وفا باید از علامه گرانقدر سید محمدباقر صدر که لطف کرد و بر این کتاب مقدمه نوشت و نظرات ارزشمندش را درباره شیعه و تشیع شرح داد، تشکر کنم. ایشان اشاره کرده است که برخی از نظراتش با نظرات من در این کتاب اختلاف دارد. من بسیار خوشحال شدم که دیدم برخی، نظراتی متفاوت با شماری از دیدگاه های من در این کتاب دارند؛ زیرا اختلاف سازنده است و…».

سه سال بعد این مقدمه به شکل مستقل و با نام «التشیع و الاسلام» به چاپ رسید و بدین سان فصلی جدید را در پژوهش درباره مسئله ولایت در اسلام گشود.