اخلاق

اثری که این کتاب در خواننده ی خود باقی می گذارد بیش از آنکه مرهون خصوصیات کتاب باشد مدیون ویژگی های روحی و برجستگی های اخلاقی مؤلف است. مرحوم شبر در تطبیق کتاب خویش با دیگر کتب اخلاقی چنین به نظر می رسد که بیش از هر چیز تحت تاثیر «احیاء العلوم غزالی» بوده است چنانچه در بسیاری از مباحث، عین عبارت احیاء العلوم را نقل کرده است و می توان گفت نوشته مرحوم شبر خلاصه ای اصلاح شده از کتاب غزالی است که در سال ۱۲۲۵ ه ق روز چهارشنبه در ۲۷ربیع الاول به پایان رسیده است.

این کتاب مشتمل بر یک مقدمه و چهار رکن است. و شیوه ی ایشان در طرح مباحث این است که آیات مربوطه را در ابتدای بحث آورده و روایات را گاهی لابه لای مطالب و گاهی مقدم بر آنها بعنوان دلیل و شاهد ذکر می کند. در بیان علت این که کتاب را به چهار رکن تقسیم کرده می فرماید: برای این که خلق نیکو را بشناسیم لازم است قبلا ارکان و اعضاء صورت باطنی انسان را بشناسیم، صورت باطنی هر انسانی چهار رکن دارد که عبارتند از: ۱. قوه ی علم. ۲. قوه ی غضب. ۳. قوه ی شهوت. ۴. قوه ی ارتباط عادلانه بین قوای سه گانه ی مذکور. هنگامی که این چهار رکن در باطن کسی زیبا شد حسن خلق بدست می آید.