دوراهی روحانیت: جستارهایی درباره مرجعیت شیعه در ایران معاصر

با نگاهی به مسیری که روحانیت و مرجعیت در تاریخ متأخر ایران طی کرده و پایگاه و جایگاهی که اکنون در جامعه ایران دارد، می توان از یک دوراهی بر سر راه روحانیت سخن گفت: نخست، پذیرش ایفای نقش در قالب یک نهاد مدنی و ادغام و مشارکت در ساخت فعال جامعه مدنی نحیف اما در حال تکوین و توسعه ایران؛ و دوم، باقی ماندن بر میراث گذشته و کوشش برای تداوم نقش آفرینی به عنوان یک گروه منزلتی با حفظ امتیازها و خصایل مألوف در جهان جدید.
این یک انتخاب تعیین کننده برای نهاد روحانیت در جامعه ای است که در حال انتقال از وضعیت پیشین به دورانی جدید است.

درون مایه ی مقالاتی که در این دفتر گرد آمده اند، بازنمایاندن الزامات و لوازم نظری و عملی چنین انتخابی است. بحث با مفهوم پردازی جایگاه اجتماعی مرجعیت در قالب نهاد اجتماعی و گروه منزلتی و نهاد مدنی آغاز می شود و در ادامه ذیل چند محور، تحول تاریخی روحانیت و مرجعیت در ایران معاصر و چالش ها و امکانات پیش روی این تحول نمایانده می شود.

کتاب مذکور شامل یک مقدمه از دکتر سارا شریعتی (عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران) و یک درآمد با عنوان «امتناع جامعه شناسی روحانیت؟»، در دو بخش تنظیم شده است.

بخش اول آن با عنوان «جایگاه اجتماعی مرجعیت (صورت بندی های مفهومی)» به بررسی ابعاد جامعه شناختی تحلیل مرجعیت در قالب نهاد اجتماعی، نهاد مدنی و گروه منزلتی در سه فصل مجزا می پردازد.

بخش دوم کتاب با عنوان «مرجعیت در تاریخ معاصر ایران» شامل شش فصل است که در واقع هر یک جستارهای مجزا با جهت گیری جامعه شناختی ـ تاریخی هستند.
عناوین فصول این بخش عبارتند از:
«مرجعیت: از تمرکز تا تعدد»؛
«مرجعیت و رسانه»؛
«مرجعیت و پاسخ گویی به مسائل زنان»؛
«مرجعیت و کارآمدی؛ چالش بر سر خروج زنان از کشور»؛
«بازگشت نوستالژیک به الگوی فقه سنتی»؛
و «سه گانه ای برای تحول فقه و روحانیت در جامعۀ صنعتی: شهر، زنان، زمان».