دغل العین و معرفه محنه الکحالین

این اثر نگاشته ابوزکریا یوحنّا (یحیی) بن ماسویه خوزی متوفی 243 هجری قمری می باشد.

پزشک ایرانی نژاد، مترجم و حامی نهضت ترجمه، یوحنا بن ماوسیه از مشهورترین دانشمندان تربیت یافته گندی شاپور است که در زمینه های مختلف علمی، سودهای فراوانی به تمدن اسلامی رساند.

کتاب حاضر شامل دو رساله از ابن ماسویه در چشم پزشکی است با عناوین:
دغل العین: کهن ترین کتاب درسی چشم پزشکی است که در آن لغات و اصطلاحات یونانی و فارسی به چشم می خورند که براساس نسخه ای کهن در کتابخانه تیمورپاشای قاهره تصحیح شده است.

معرفه محنه الکحالین: که در آن به شرح و توضیح طبقات و رطوبات چشم و برخی امراض آن پرداخته و گاه معادل لغات یونانی و سریانی آنها را نیز ذکر می کند که این لغات و اصطلاحات در بررسی زبانشناسی متون علمی بسیار مهم هستند. همچنین مبحث نظریه بینایی از دیدگاه یونانیان و انتقال آن به عالم اسلام را می توان با استناد به مباحثی که در این رساله وجود دارد، بسط و گسترش داد.

نسخه ای بسیار نفیس در کتابخانه تیمورپاشای قاهره به شماره 100 از مجموعه طبی نگهداری می شود که شامل هشت کتاب بسیار مهم عربی در زمینه چشم پزشکی است. تاریخ کتابت نسخه، سنه 592 قمری و کاتب آن عبدالرحیم بن یونس بی ابی الحسن الانصاری است. در چند جا کاتب نام خود را ذکر کرده و صراحتاً اذعان داشته که نسخه را از روی نسخه بخط معلمی الحکیم عبدالرحمن بن ابراهیم بن سالم بن عماد المقدسی الانصاری استنساخ کرده است.