موسیقی و ستایشگری

«موسیقی و ستایشگری»، تلاشی برای آشنایی ذاکران و ستایشگران با مبانی موسیقی آوازی و مباحث مرتبط با آن است.

عناوین 5 فصل این کتاب: نگاهی گذرا به تاریخ موسیقی ایران، آشنایی مقدماتی با ردیف موسیقی ایران، نشانه ها و قواعد خط موسیقی، نوحه ها و مهارت های آوازی.

در بخشی از مقدمه ویراست جدید کتاب می خوانیم:

بیست سال از تألیف کتاب هنر مرثیه خوانی که امروز با عنوان موسیقی و ستایشگری پیش روی شماست، می گذرد. در آن سال ها منابع پژوهشی و آموزشی در موضوعات مرتبط با ذاکری و ستایشگری وجود نداشت. نه در بخش پژوهش اثری علمی در دست بود و نه در حوزه آموزش. پژوهشگران هنوز به اهمیت موضوع مداحی پی نبرده و گستردگی و تأثیرگذاری این پدیده را درنیافته بودند و نمی دانستند که این پدیده شگفت در فرهنگ ما چه گستره وسیعی را شامل می شود. در حوزه آموزش نیز کتابی علمی در دست نبود و به همان شیوه ابتدایی و سنتی جوانانی تربیت می شدند.

با اینکه کم و بیش در گوشه و کنار حرکت هایی در جهت تغییر شکل این پدیده به چشم می خورد، اما هنوز مداحی به شکل و شمایل امروزین خود درنیامده بود و پیشکسوتان این عرصه ته مانده توش و توان خود را برای حفظ ارزش های سنتی این هنر شیعی به کار می بردند. در این میان، رسانه کم کم بساط خود را گسترش می داد و در مسیر رونق بخشیدن به کار و بار خود بود و جذابیت های آن، اقشار مختلف جامعه را مسحور خود می کرد. ذاکران و مداحان هم طعمه های خوبی برای جذب در این فضای شگفت انگیز بودند.

ذاکران پیشکسوت یکی پس از دیگری رخت از این جهان برمی بستند و جوانان جای آن ها را می گرفتند. جوانانی که با اصول و مبانی ستایشگری و ذاکری آشنایی نداشتند. از تاریخ مرثیه خوانی بی خبر بودند و لغزشگاه های فراروی خود را نمی شناختند. آشنایی ایشان از تاریخ و مقتل سطحی بود و مطالبی بر سر منابر از ایشان شنیده می شد که نقدهای جدی بر آن ها وارد بود. آشنایی آنان با شعر و ادبیات مبتنی بر ذوق و سلیقه شخصی بود و به صورت علمی با دنیای شعر آشنایی نداشتند. با موسیقی آوازی ـ که رکن اصلی کار مداحی است ـ بیگانه بودند. از ردیف ها و دستگاه های موسیقی ایرانی ـ که اشراف و تسلط بر آن ها لازمه کار ستایشگری است ـ اطلاعی نداشتند. عمدتاً گمان می کردند که دانستن موسیقی به آن ها مربوط نمی شود و این دانش متعلق به موزیسین ها و خوانندگان غیرمذهبی است.

در این بیست سال تحولات بسیاری در حوزه ذاکری و ستایشگری پدید آمده است. پژوهشگران و اهل تحقیق به این موضوع خطیر از جنبه های مختلف پرداخته اند و آثار خوبی در این حوزه منتشر شده است. در حوزه آموزش نیز کارهایی صورت گرفته که باید بر غنای علمی و هنری آن افزوده شود.