هرچند ارتباط بین دو مقوله آزادی و آموزش و پرورش تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است، ولی باید اذعان داشت بین این دو مقوله رابطه ای تنگاتنگ وجود دارد که موضوع اصلی بحث این کتاب می باشد.
مولف در این کتاب، آثار و نتایج مخرب نظام های استبدادی را بر نظام آموزش و پرورش در طول تاریخ بازگو می کند. سپس طی مباحثی نشان می دهد که در یک نظام آموزشی بسته و تحت سلطه, پرورش درست کودکان و نوجوانان و رشد استعدادها و خلاقیت های آنان غیرممکن است. کتاب با این مباحث سامان یافته است: «استبداد کلیسا در قرون وسطی و تاثیر آن در نظام آموزشی»، «نهادهای آموزشی ژاپن در خدمت میلیتاریسم»، «نهادهای آموزشی در خدمت فاشیسم و نازیسم»، «نهادهای آموزشی در خدمت استعمارگران»، «نهادهای آموزشی در خدمت اهداف دولت شوروی»، «نهادهای آموزشی در خدمت سالازار، دیکتاتور پرتغال»، «تعلیم و تربیت ایران در عصر استبداد قاجاریه»، «نهادهای آموزشی در خدمت رضا شاه و محمدرضا شاه».