محمد اسفندیاری، مولف کتاب، در بخش نخستین کتاب، زندگینامه استاد "محمدرضا حکیمی "را بررسی کرده و سپس در بخش بعدی افکار و آرای وی را تحلیل نموده است. بخش پایانی کتاب، شامل کتاب شناسی توصیفی محمدرضا حکیمی است.
فهرست فصل های کتاب به شرح زیر است: - مقدمه - زندگی آموزشی - انتخاب راه - هجرت تکلیفی - دغدغه ها و رسالت ها - دردمندی - فریاد عدالت - اقبال همیشه دیر می آید - انسان و انسانیت - از اسلام حماسه تا اسلام مرثیه - دعوت به شناخت تشیع - مکتب تفکیک - اخباری گری و اخبارگرایی - وصی دکتر علی شریعتی - روحانیت و مرجعیت - انقلابی که متوقف شد - بر چکاد ادب - کتابشناسی - صنف شناسی - اندرز
گزیده کتاب
سال هاست من از شطح می گویم. مقصودم این نیست که شطح صوفیانه می گویم و این واژه را برای نام سه شخصیت ساخته ام: شریعتی، طالقانی، حکیمی. سال ها می گذرد که در این جا و آن جا، از طریق خطابه و مقاله، از آموزه ها و آرمان های این سه مرزبان اسلام و پاسدار کرامت انسان یاد می کنم. البته من تذکره نویس و حکایت نویس نیستم و به دانش تراجم و رجال چندان علاقه ای ندارم و سودای آن ندارم تا اعیان الشیعه بنویسم. به این شخصیت نیز از باب تراجم نویسی نمی پردازم، بلکه می خواهم فریادهای آنان را فریاد کشم و دردهایشان را در جان بی دردان زنده کنم و ایمانشان به انسان را مطمح نظر انسان ها قرار دهم و رسالت هایشان را به رساله ها بکشم و حماسه هایشان را حماسه سرایی کنم.
***
استاد حکیمی در چهاردهم فروردین 1314 ( 1354ق)، در مشهد زاده شد. حکیمی پس از سالها تحصیل در حوزه، راه علمی دیگری برگزید. فقه و اصول را رها کرد و آنچه در این باره نوشته بود، به آب شست. حکیمی نه تنها در مشی فرهنگی، بلکه در سیره شخصی و جهتگیری اقتصادی نیز راه خویش را از بسیاری از حوزویان جدا کرد.
***
عمر نویسندگی استاد حکیمی در حدود پنجاه سال است. نخستین کتاب او در سال 1343 منتشر شد و او در طی این پنجاه سال، در حدود سی عنوان کتاب، به عربی و فارسی، فراهم آورده که همه آنها چند بار چاپ شده و برخی از آنها به عربی و اردو و اسپانیولی ترجمه گردیده است. مهمترین کتاب او، مفصلترین کتاب اوست؛ یعنی "الحیاه"، که با همکاری برادرانش تالیف شده که در دوازده جلد منتشر گردیده و از آن فراوان استقبال شده است. البته فراوان خریده شده، اما کمتر خوانده شده و کمتر از آن به کار بسته شده است. دیگر آثار او، به فارسی است و اغلب آنها غیر اختصاصی و خوانندگانش را همه طبقات تشکیل می دهند.
***
استاد حکیمی نویسندهای است زمان آگاه و جامعه باور و جوان فکر که با عنایت به مسائل این زمان و جامعه و جوانان قلم چرخاند. وی با آن پیشینه حوزوی و مطالعات فقهی و اصولی و فلسفی و تدریس کتابهای سنتی، گرداگرد آنها خط کشید و به طرف عینیت جامعه رفت و برای آن قلم زد. وی موضوع تالیفات خود را با توجه به مقتضیات زمان و نیازهای جامعه انتخاب کرد و از تالیفات در موضوعات انتزاعی و ناکاربردی اجتناب ورزید.