دانش رجال از دیدگاه اهل سنت

مذاهب مختلف اسلامی، به اتّفاق، سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله را یکی از ارکان دین برشمرده اند و عمل کردن به آن را وظیفه تمام مسلمانان می دانند. آنان همچنین حدیث را به عنوان «حکایتگر سنت» مورد اهتمام قرار داده و در تمام جوانب و زوایای آن به کندوکاو پرداخته اند و بدین سان، فقه، کلام، تفسیر و تاریخ و علوم دیگر نقلی خویش که وابستگی به سنت داشته اند را نیز غنا بخشیده اند. دانش های مختلفی در مسیر شناخت حدیث به وجود آمدند و گسترش یافتند تا سنّت را آن چنان که بوده، حفظ کنند، بشناسانند و برای دیگران نقل کنند.

از مهم ترین دغدغه های عالمان حدیث پژوه ، احراز «صدور روایات از معصوم» از طریق سند آنها بوده است. ایشان برای مباحثی که این امر را تبیین می کند و راویان را می شناساند، دانشی را به نام «علم رجال»، بنیان نهاده اند.

این دانش، حاصل زحمات عالمان بسیاری است که در طول تاریخ فرهنگ اسلامی کوشش و توان علمی خویش را برای به کار گیری اصول عُقَلایی مطابق با شریعت، مصروف داشته اند. بی شک، تضارب آرای محدّثان مذاهب مختلف اسلامی در پویایی این علم و شکوفایی قواعد و ضوابط آن، نقش بسزایی داشته است. بدین ترتیب، آشنایی محدّثان با هر مذهبی که داشته باشند با اصول و ضوابط حدیث و رجال در مذاهب مختلف، می تواند راهگشای ایشان در شناختی دقیق تر و عمیق تر از حدیث و رجال حدیث باشد.

این امر، آن گاه روشن تر می شود که به این نکته توجّه نماییم که برای مثال، بسیاری از راویان اهل سنّت، در منابع شیعی نیز روایت دارند. همچنین اهل سنّت، روایات بسیاری را از راویان شیعی مذهب در منابع خود نقل کرده اند. این رابطه در بین مذاهب فرعی دیگر نیز وجود دارد.

آشنایی دانش پژوهان هر مذهب با رجال و قواعد رجالی مشترک بین آنها و دیگر مذاهب، و تعیین موارد اختلاف، قدمی مثبت و مهم در راه دستیابی به نتیجه متقَن در این موارد است.