کتاب «مقدمه ای بر تحلیل نظام های ـ جهانی» را دانشگاه دوک در سپتامبر 2004 منتشر کرد. والرشتاین در این کتاب رهیافت جامع و کاملی را برای فهم نظریه نظام های ـ جهانی خود که درحدود سی سال پیش به منظور درک تاریخ و پیشرفت دنیای مدرن مطرح شد، می آورد و نظام را به مثابه واقعیتی اجتماعی که دربرگیرنده تعاملات میان ملت ها، شرکت ها و مؤسسات، خانوارها، طبقات و انواع گروه های هویتی است، معرفی می کند.از نظر والرشتاین، غالب ترین شکل سازمان اجتماعی همان چیزی است که او آن را «نظام های ـ جهانی» می نامد. به گفتة وی، تاریخ دو گونه نظام ـ جهانی را شاهد بوده است: امپراتوری ـ جهانی (World-Empires) و اقتصادهای ـ جهانی (World-Economies)، و مهم ترین تمایز میان آنها نحوة تصمیم گیری درمورد توزیع منابع است.