اخلاق الاهی - جلد نهم: آثار مشترک قوای سه گانه نفس - بخش دوم: آزمایش الاهی

مبحث امتحان یا آزمایش الهی یکی از مباحث مهم اخلاقی است که حجم چشمگیری از آیات و روایات را به خود اختصاص داده است. آیات و روایات مربوط به این موضوع مبیّن آن است که امتحان سنّت خدای متعال است و کسی را از آن گریزی نیست. در ارتباط با این موضوع سؤالات کوچک و بزرگ زیادی در ذهن هر مسلمانی مطرح می شود سؤالاتی که اگر پاسخ مناسبی پیدا نکنند، هر یک از آن ها می تواند راه نفوذی برای شک و تردید به حوزه باورها و عقاید انسان باز کند.

برخی پرسش های مهم در این زمینه از این قرار است: نخست سؤال از چرایی آزمایش. خداوند متعال حکیم و تمامی کارهای او هدفمند است؛ بنا براین آزمایش بندگان هم با هدفی حکیمانه صورت می گیرد؛ ولی این هدف چیست؟ آزمایش معمولا برای کشف مجهولی صورت می گیرد؛ آیا چیزی از امور بندگان برای خدا مجهول است تا از طریق آزمایش به آن آگاه شود؟

پرسش دوم، سؤال از چگونگی آزمایش است. آزمایش الاهی چگونه برگزار می شود؟ خداوند متعال چگونه و از چه طریقی بندگانش را می ­آزماید؟ به عبارت دیگر این سؤال در باره اسباب آزمایش است. شناسایی اسباب آزمایش این فرصت را به ما می دهد که با آمادگی بیشتری با آزمایش مواجه شویم.
پرسش دیگر درباره اطلاع از آزمایش است؛ ما چگونه می فهمیم که در معرض آزمایش قرار داریم؟

پرسش دیگر در باره راه های موفقیت در آزمایش الهی است. انسان چگونه می تواند در آزمایش خدا، پیروز و سربلند شود و در چه صورتی ناکام و مردود می شود. و در نهایت این سؤال مطرح می شود که این آزمایش ها چه اثری در زندگی انسان دارند؟ آیا آثار آزمایش تنها در زندگی اخروی آشکار می شود یا در زندگی دنیوی هم تأثیرگذار است؟ آیا نوع رویارویی انسان با آزمایش، آثار آن را تغییر می دهد یا در هر صورت نتایج یکسانی دارد؟

آنچه گذشت برخی از پرسش­های مهم مربوط به آزمایش الهی است. این کتاب می­ کوشد پرسش های فوق و مواردی نظیر آن را از دیدگاه قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) و نیز از منظر علمای اخلاق مورد بررسی قرار دهد.