روشنفکران بر سر دو راهی: رجعت یا پیشرفت

روشنفکری در قبل از انقلاب اسلامی خصوصیاتی داشت که جلال آل احمد در کتاب «خدمت یا خیانت روشنفکران» به آن ها اشاره می کنند. پس از انقلاب اسلامی، جز در برهه هایی خصوصاً اوایل انقلاب، روشنفکری کوچ کرده از رژیم فاسد پهلوی به نظام مطهر جمهوری اسلامی، نتوانست با آرمان ها و حرکت مردم در نظام دینی همراه شود.

شناخت نقاط تلاقی و افتراق روشنفکری دینی و مردمی جوشیده از انقلاب اسلامی و روشنفکری غیر دینی و بریده از مردم و وابسته به مبانی فکری غربی، بسیار حائز اهمیت است و نقش مهمی در بصیرت مردمی و شناخت جریان های مدعی روشنفکری و مواضع آنان دارد.

در بخشی از این کتاب امام خامنه ای در توصیف ارتجاع روشنفکری و خصوصیات آنان می فرمایند:
از بعد از جنگ تلاش های جدّی شروع شده، برای این که روشنفکری ایران را به همان حالت بیماری قبل از انقلاب برگردانند- برگشت به عقب، ارتجاع – یعنی باز قهر کردن با مذهب، قهر کردن با بنیان های بومی، رو کردن به غرب، دلبستگی و وابستگی بی قید و شرط به غرب، پذیرفتن هر چه که از غرب – از اروپا از آمریکا – می آید، بزرگ شمردن هر آنچه که متعلق به بیگانه و حقیر شمردن هر آنچه که مربوط به خودی است؛ که در باطن خودش، تحقیر ملت ایران و تحقیر بنیان هایش را همراه دارد؛ من این را دارم مشاهده می کنم. ۲۲/۲/۱۳۷۷

کتاب در ۴۸۰ صفحه در ۱۱ فصل و ۱۲ پیوست این شناخت را فراهم می نماید. از ویژگی های این کتاب، توضیحات نسبتاً مفصل و جامعی است که به صورت پاورقی در جهت معرفی و تشریح اشخاص و اتفاقات و جریان هایی است که رهبری از آن ها در بیاناتشان ذکری به میان آورده اند. نکات تصریحی در پایان هر فصل، راهنمایی و جمع بندی خوبی برای مطالعه کنندگان فراهم می آورد. تصاویر لازم و متناسب برخی بحث ها، از نقاط مثبت دیگر این کتاب است.