جامعه شناسی سیاسی نابسامانی های اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر مفهوم و مصادیق فتنه

نابسامانی‌های اجتماعی به‌ویژه فتنه، یک مقوله عام علوم اجتماعی و انسانی است. از جهتی جامعه‌شناختی، از جهتی معرفت‌شناختی و از جهتی ارتباطی است. به همین دلیل فتنه به‌عنوان یک مقوله اسلامی بایستی به علوم انسانی و مقوله‌های دیگر تحویل شود تا به ابعادش پی برده شده و به نتیجه برسد. فتنه زمانی رخ می‌دهد که یک قوم یا کشور در حال رشد و تحولات اجتماعی باشد. در مسیر رسیدن به ساختاری خلاق و پویا و نیل به تمدن و پیشرفت مستقر، واقعیات جدید به وجود می‌آیند درحالی‌که ساختار معرفتی، ارتباطی و اجتماعی نمی‌تواند جوابگوی این واقعیات باشد. در واقع اولین آبشخور فتنه در جریان تحول اجتماعی، یک نوع بازگشت سنت‌های ماقبل تحول است که به‌وسیله اشرافیت رخ می‌دهد. آنان که در جریان تحول، خود را در خطر می‌بیند، دست به بازتولید سنت‌های ماقبلی خود زده و با نوعی نوآوری آن‌ها را در قالب جدیدی ریخته و به صورت الگوهای مرجع به جامعه ارایه می‌دهند. از این جاست که بدعت‌ها به‌وجود می‌آیند و این بدعت‌ها، فتنه‌ها را شکل می‌دهند. از جهتی نیروی محرکه اولیه نابسامانی‌های اجتماعی به ویژه فتنه، ارضای غرایز انسانی به صورت بی‌حد و مرز و افراطی آن می‌باشد که با عقلانیت موجود در تحولات انسانی و اجتماعی موجود جامعه نمی‌سازد. اینجاست که سعی می‌کند با دستیابی به منابع قدرت به هنجارشکنی اجتماعی دست بزند و آن را در جامعه تبدیل به یک گفتمان غالب و مرجّح کند. جامعه در اثر قدرت‌یابی افراد هنجارشکن دچار نابسامانی می‌شود.