شرح نهج البلاغه: شرح خطبه اول (سال 1359) آیت الله العظمی خامنه ای

معرفی کتاب

در برابر مرحوم سیّد رضی – فقیه متبحّر و ادیب قرن پنجم – صدها خطبه و نامه و کلمات حکمت آمیز امیرالمؤمنین (علیه السّلام) قرار گرفته بود که انتخاب را برای او سخت میکرد و بالاخره با چشم پوشی از صدها بیان نورانی آن حضرت، «نهج البلاغه» را تدوین کرد. در حالی که صد سال قبلش مسعودی نقل میکند که مردم بیش از 480 خطبه ی علیّ بن ابیطالب (علیه السّلام) را حفظ بوده اند.

از آن زمان این کتاب شریف، همیشه در نظر عالمان شیعه و سنّی بوده است و شرحهای متعدّدی بر آن نگاشته شده است. در دوران معاصر استقبال جوانان نسبت به این کتاب شریف، بیشتر شد و بیانات انقلابی امیرالمؤمنین (علیه السّلام) به مثابه ی منشوری جاودان، نقل مجالس نیروهای مبارز انقلابی قرار گرفت و البتّه در برخی موارد مورد سوء استفاده ی جریانات التقاطی و انحرافی نیز قرار گرفت. از این رو بود که عالمان مبارز متعهّد، با بیان نهج البلاغه و شرح آن، تلاش کردند هم معارف علوی را بین جوانان گسترش دهند و هم از تحریف معنوی این کتاب شریف جلوگیری کنند.

حضرت آیت الله خامنه ای (مدّظلّه العالی) که از شیفتگان این کتاب شریف است همگان بویژه مسئولان و جوانان را به مأنوس شدن با نهج البلاغه فراخوانده اند:
«عزیزان با نهج البلاغه انس پیدا کنید. نهج البلاغه، خیلی بیدار کننده و هوشیار کننده و خیلی قابل تدبر است. در جلسات تان، با نهج البلاغه و کلمات امیرالمؤمنین صلوات الله وسلامه علیه انس پیدا کنید.»(۱۳۷۸/۰۹/۰۱) همچنین با بیان این نکته که نهج البلاغه آئین نامه ی انقلاب اسلامی ما و بازگشت به نهج البلاغه، شرط ماندگاری انقلاب اسلامی است، مخاطبان را به ارتباط بیشتر با این کتاب شریف، دعوت کرده اند. ایشان از دهه ی چهل شمسی، به تدریس نهج البلاغه برای طلّاب، دانشجویان و عموم مردم پرداختند. حاصل درسهای ایشان تا کنون در سه مجلّد جمع آوری شده است:
1) نبوّتها در نهج البلاغه
2) منشور حکومت علوی
3) راه روشن مدیران

معظّمٌ له پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57، در کنار کارهای فراوان مرتبط با شورای انقلاب و همچنین شورای عالی دفاع و نمایندگی مجلس، به کارهای تبلیغی و تبیینی بویژه در جمع جوانان اشتغال داشتند. در تابستان سال 59 شاخه ی دانشجویی حزب جمهوری، سلسله درس های نهج البلاغه را در موضوع «نبوّتها در نهج البلاغه» به مدّت سه ماه برای ایشان تنظیم می کند. این جلسات چهارشنبه ها حدود ساعت 5 تا 7 عصر از تاریخ 11 تیر تا 19 شهریور در حضور خواهران و برادران دانشجو تشکیل می شده است. از آنجا که انقلاب اسلامی در ادامه ی اهداف نبوّت ها و برای تحقّق همان آرمانهای اصیل و الهی تعریف میشود، موضوع این جلسات به این بحث، اختصاص یافته است. معظّمٌ له در بخشی از این جلسات میفرمایند: «نهج البلاغه یک کتابی است که... حکایت میکند از همین چند بُعدی بودن اسلام و چند بُعدی بودن انسان و بالنّتیجه، چند بُعدی بودن انقلاب اسلامی.»
روش تدریس معظّمٌ له در این جلسات به این صورت بوده است که خودشان متن نهج البلاغه را بر تخته سیاهی می نوشتند و ابتدا واژگان آن را معنا می کردند و سپس به ترجمه و شرح آن می پرداختند. تلاش شده است که متن جلسات به گونه ای تنظیم گردد تا فضای این جلسات به مخاطب محترم منتقل گردد. متن این جلسات در سال 1361 در کتابی با عنوان «درس هایی از نهج البلاغه» منتشر گردیده است. کتاب حاضر مجموع این گفتارها و دو گفتار دیگر از معظّمٌ له در همان سال است.