مقالات شمس تبریزی

مقالات شمس تبریزی، مجموعه ‌ای از سخنان و حکایات نغز و دلپذیر است که در دوران اقامت شمس تبریزی در قونیه (از سال 642 تا 643 و پس از غیبتی کوتاه از سال 644 تا 645 قمری) بر زبان وی جاری شده، و پس از او توسط مریدان مولانا جلال ‌الدین محمد بلخی به ‌صورت یادداشت ‌هایی پراکنده جمع‌ آوری گردیده ‌است. از گسیختگی و بریدگی عبارات و مطالب پیداست که این کتاب را شمس ‌الدین خود تألیف نکرده بلکه همان یادداشت ‌های روزانهٔ مریدان است که با کمال بی ‌ترتیبی فراهم نموده ‌اند.

به نوشتهٔ بدیع ‌الزمان فروزانفر: «میان مقالات شمس با مثنوی مولوی ارتباطی قوی موجود است و مولانا بسیاری از امثال و قصص و مطالب مقالات را در مثنوی خود مندرج ساخته ‌است.»
محمد خدادادی کتابی با عنوان «بازتاب اندیشه ‌های شمس تبریزی در مثنوی مولوی» نگاشته ‌اند و نتیجه گرفته ‌اند که بسیاری از گفته ‌ها و اندیشه‌ های مولوی در مثنوی معنوی، انعکاس سخنان و اندیشه ‌های شمس تبریزی در مقالات اوست.
شمس خود ننوشتن خویش را این گونه توضیح داده ‌است: «من عادت نبشتن نداشته ‌ام هرگز؛ سخن را چون نمی‌ نویسم در من می‌ ماند و هر لحظه مرا روی دگر می ‌دهد».

مطالب موجود در مقالات شمس را می ‌توان به چند بخش تقسیم نمود:

شخصیت و زندگی و خانواده شمس
رابطه شمس با مولانا
قصه‌ ها و حکایات
یادکرد بزرگان
آموزه ‌ها