نظریه های کلاسیک شناختی - تحولی رشد اخلاقی

معرفی کتاب

تربیت نسل جدید و سازگار کردن آنها با هنجارهای جامعه از دیرباز مورد اهتمام جوامع بشری بوده است. از آنجا که تربیت دانشی هنجاری است، اتکای جدی بر مجموعه ای از دانش های توصیفی دارد. این دانش های توصیفی گاه ماهیت تجربی دارند، گاه الهیاتی، عقلی و فلسفی. در میان دانش های توصیفی که بخشی از مبانی تربیت اخلاقی را فراهم می سازند، روان شناسی (بخصوص در شاخه هایی مانند شخصیت، رشد و اخلاق) جایگاه ویژه ای دارد.

از آنجا که به نظر می رسد نظریات برجسته یک حوزه مطالعاتی با مرور سیر تاریخی بهتر فهم می شوند، نظریات کلاسیک ژان پیاژه و لارنس کلبرگ در این اثر به جامعه علمی عرضه شده است تا در آینده و در قالب آثاری دیگر، سایر نظریات معرفی شوند. برای مطالعه آرای این دو روان شناس شهیر، از برجسته ترین آثار ایشان در زمینه رشد اخلاقی و نیز گزارش های معتبر از دیدگاه ایشان استفاده شده است. دیدگاه های این دو صاحب نظر، پس از گزارش مبسوط و کامل، از منظرهای مختلفی همچون انسجام درونی، روشی و نیز مبانی دینی مورد نقد و ارزیابی قرار گرفت.

این اثر مشتمل بر سه فصل می باشد: فصل نخست به مروری بر مسائل عمده حوزه رشد اخلاقی و طیف شناسی نظریات مختلف اختصاص دارد؛ فصل دوم به آرای پیاژه در زمینه رشد اخلاقی پرداخته است و فصل سوم نظریه کلبرگ را بازمی نماید.

در فصل نخست، پس از مرور کارکردهای مباحث رشد اخلاقی، به طیف شناسی نظریه های رشد اخلاقی و زمینه این طیف بندی پرداخته شده است و نیز مروری بر زمینه های درونی و بیرونی رشد اخلاقی شده است.

در فصل دوم، پس از ارائه تعریفی از مفاهیم اساسی دیدگاه پیاژه در رشد اخلاقی و نیز ارائه کلیاتی از نظریه رشد شناخت منطقی وی، به افرادی که پیاژه برای تدوین نظریه اش از ایشان تأثیر پذیرفته است، اشاره شده است. آنگاه مبانی نظری دیدگاه او بیان گردیده است. در ادامه با اشاره ای به روش کار پیاژه، نظریه وی در زمینه رشد اخلاقی (رشد قضاوت اخلاقی) ارائه شده است. در بیان دیدگاه وی، بر دوگانه «اخلاق اجبار و اخلاق همکاری» تأکید شده و یافته های وی بر محور این دوگانه سامان داده شده است. در انتها از منظر مبانی، روش، محتوای نظریه، دیدگاه وی مورد ارزیابی قرار گرفته است.

در فصل سوم، پس از ارائه تصویری از ارتباط کار کلبرگ با یافته های پیاژه، به روش کار وی (طراحی معماهای اخلاقی) اشاره گردیده است. آنگاه مراحل شش گانه رشد اخلاقی (استدلال اخلاقی) از منظر کلبرگ معرفی شده است. در این بخش به ویژگی های مرحله ای بودن دیدگاه وی نیز پرداخته شده است. در ادامه مراحل رشد اخلاقی، زمینه های رشد اخلاقی (رشد شناخت منطقی و اتخاذ نقش) نیز معرفی گردیده است. همچنین آخرین تغییرات نظام کلبرگی (مبتنی بر تغییر نظام نمره گذاری مصاحبه ها) نیز گزارش شده است. در انتها دیدگاه کلبرگ در سه محور مبانی، روش و محتوای نظریه مورد ارزیابی قرار گرفته است.