آموزه های اسلامی تولید و توزیع: سه جنبه گستره رشد اقتصادی، مبانی نظری توزیع و رقابت

معرفی کتاب

محققان و پژوهشگران مسلمان معتقدند که قرآن به عنوان مهم ترین و اصلی ترین منبع اسلامی در شناخت معارف و نظام های معرفتی، اجتماعی و اقتصادی، می تواند کمک بزرگی به انسان و زندگی انسانی در عرصه های مختلف داشته باشد. در کنار قرآن، گفتارها و رفتارهای رسیده از معصومین(ع) نیز انسان را در مسیر صحیح هدایت خواهد کرد. قرآن برای انسان جهت گیری عملی خاصی ترسیم کرده است، قوانین اعتباری مبتنی بر مبانی و اهدافی که قرآن ترسیم کرده، تفاوت دارد با جامعه ای که مبنای رفتاری او منبع دیگری است. هدف این تحقیق حتی الامکان استنباط مبانی که قرآن برای رفتار انسان در بعد تولید و توزیع ترسیم کرده، می باشد.

آنچه در این پژوهش به روش اسنادی و با استفاده از تفسیرهای معتبر، مورد نظر است عبارتند از:
الف) گستره و حد و مرز رشد اقتصادی از منظر قرآن: جهت گیری اصلی این مبحث، واکاوی نگرش قرآن در باره رشد اقتصادی است. از تاکید قرآن بر مفاهیمی مانند: اعتدال و میانه روی، مقام خلافت الهی برای انسان و مواردی از این قبیل و لزوم رعایت آنها در رفتارها، شامل رفتارهای اقتصادی، وجود حد و مرز برای رشد اقتصادی استنباط می شود.

ب) مبانی نظری توزیع از نظر قرآن کریم: این مبحث سعی می کند مبانی نظری توزیع و اصول آن را در قرآن مورد واکاوی قرار دهد. ابتدا با بهره گیری از تفسیر المیزان نگاه قرآن در باره مبانی نظری توزیع استخراج و در مرحله بعد اصول توزیع که در مقام عمل نقش راهنما را برای انسان به عهده دارد، معرفی می گردد. حق طبیعی، عدالت و احسان به عنوان مبانی نظری توزیع از قرآن استخراج و بر اساس آنها، عدالت ورزی، کار، نیاز و مهرورزی را به عنوان اصول توزیع معرفی می نماید.

ج) مساله رقابت از منظر قرآن و سنت: رقابت علیرغم اینکه یکی از محوری ترین و مهم ترین مفاهیم اقتصادی است، اما نگرش های منفاوتی نسبت به آن وجود دارد. جهت گیری اصلی در این قسمت از تحقیق، واکاوی نگرش قرآن نسبت به مفهوم رقابت است. نتیجه واکاوی این است: رقابت نه بطور مطلق تایید شده و نه بطور مطلق رد شده است. اگر در رقابت منافع دیگران و مصالح جامعه مورد تهدید قرار نگیرد نه تنها مورد نهی واقع نشده که به آن تشویق نیز شده است.

د) در قسمت پایانی، اشاره ای می شود به شبکه معنایی و تحلیل مفهوم رقابت بر حسب آن. وقتی یک مفهوم به تنهایی مورد بررسی قرار می گیرد ممکن است انحراف در معنا پیش آید. اما وقتی در بررسی یک مفهوم، مفاهیم دیگری که ارتباط نزدیکی با آن دارند، لحاظ شود معنایی پیدا می کند که احتمالا با معنای اولی متفاوت است. این فن چیست و چگونه می توان از آن برای معناشناسی مفاهیم بکار برده شده در یک متن، بهره گرفت؟ در این قسمت به رویکردهای تفسیری و نیز روش تحلیل و تفسیر مفهومی و شیوه های مختلقی که تحت این روش قرار می گیرد، اشاره شده، مفهوم رقابت به شیوه شبکه معنایی تحلیل و بررسی می شود.