فرهنگ نامه تحلیل واژگان مشابه در قرآن - جلد دوم: اخباط - اطفاء

یکی از موضوعات بسیار مهم در عرصه تفسیر قرآن کریم در مطالعات تفسیری آشنایی با واژگان قرآن کریم است. این آشنایی با واژگان قرآن کریم، مفسر را در فهم تفسیر آیه کمک می کند. در این میان یکی از بحث هایی که در میان دانشمندان علوم قرآنی وجود دارد این است که آیا در قرآن کریم ما واژگان مترادف یا هم معنا داریم یا خیر؟

واژگان مترادف به این معناست که دو یا سه لفظ در قرآن دارای معنای واحدی باشند، به عبارت دیگر هر یک از این واژگان می توانند جای یکدیگر را بگیرند، به صورتی که در معنا تفاوتی به وجود نیاید. در این صورت به این واژگان مترادفات یا واژگان مترادف گفته می شود.

این فرهنگنامه تحولی عمیق در مطالعات تفسیری، در عرصه مطالعات تفسیری ترتیبی و یا موضوعی پدید خواهد آورد. این مطالعات تفسیری به وسیله فرهنگنامه تحقق می یابد و ارتقای خوبی پیدا خواهد کرد و ظرفیت گسترده تر و وسیع تری در مطالعات تفسیری با توجه به این فرهنگنامه به وجود خواهد آمد.
بحث دیگر اینکه، بر فرض ثبوت و اثبات اینکه در فرهنگ لغات عرب واژگان مترادف وجود دارد، آیا در قرآن کریم هم این واژگان هست یا خیر؟ در این راستا دو نظریه غالب وجود دارد؛ یکی اینکه در قرآن کریم واژگان مترادف نیست، به این معنی که هر واژه ای در قرآن بار معنایی دارد و آن بار معنایی خاص، آن را از واژگان دیگر که امکان تصور ترادف در آنها وجود دارد، متمایز می کند.

مبنایی که در اینجا قابل قبول واقع شده این است که در قرآن کریم واژگان مترادف در ترادف معنا در بین واژگان نیست، بلکه هر واژه ای معنای خاصی دارد، بر همین اساس دو کار صورت گرفته است؛ یکی بحث نظریه علمی است و آن اینکه از نظر علمی ثابت شده که در قرآن کریم واژگان مترادف نیستند و در کنار آن بحث علمی دیگر این است که تمام واژگانی که تصور ترادف در آنها می شود، در قرآن کریم احصاء شده و همه این واژگان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.