جایگاه استقرا در روش شهید صدر در اقتصاد اسلامی

در این کتاب
فصل اول، برای روش کشفی الگویی پنج‌ضلعی معرفی می‌کند: مکشوف، کاشف، منابع کشف، مراحل کشف و مبانی کشف. مکشوف، نظریة مذهبی در حوزة اقتصاد اسلامی است. کاشف، فقیه اقتصاددانی است که به کشف نظریة اقتصادی اسلام می‌پردازد. منبع کشف، شامل احکام شرعی و مفاهیم اسلامی است که هریک کارآیی ویژه‌ای در کشف نظریة مذهبی دارد. مراحل کشف، بر اساس رابطه بین منابع کشف و طبق تحلیلی که در کتاب مطرح می‌شود، شامل هشت مرحله است. ضمن بحث مراحل کشف، اشکالاتی دربارة برخی مراحل کشف همچون «انتخاب فتوای غیر» و مرجحات آن مطرح، و پاسخ داده می‌شود. مبانی کشف نیز شامل دو مبنای کلامی و معرفت‌شناختی است.

فصل دوم، دو رسالت دارد: 1. تشریح تحلیل‌های اصولی رایج دربارة روش کشفی، یعنی تحلیل‌هایی که می‌کوشد اعتبار و مشروعیت روش کشفی را تبیین کند. در این بخش، چهار تحلیل «فهم اجتماعی»، «ظهور مجموعی»، «انسداد» و «تفکیک» مطرح می‌شود؛ 2. تبیین پیش‌نیازهای اصولی برای توضیح روش کشفی. در این بخش چهار پیش‌نیاز «احراز مشروعیت»، «وحدت یا تمایز اصولی فقه احکام و فقه نظریه»، «تقسیمات حکم شرعی» و «تقسیمات ظهور» مطرح می‌شود.

فصل سوم دو هدف را دنبال می‌کند: 1. تبیین نظریة استقرای شهید صدر. شهید صدر، نظریة استقرای خود را در کتاب الاسس المنطقیة للأستقراء تشریح کرده و از امکان تحقق یقین در استقرای ناقص سخن گفته است؛ یقینی که طبق تعبیر وی، موضوعی است و منطقی یا روان‌شناختی نیست؛ 2. تطبیق نظریة استقرای شهید صدر در آثار ایشان. شهید صدر، از نظریة منطقی خود دربارة استقرا در دانش‌های مختلفی چون منطق، کلام، اصول فقه و فقه استفاده کرده است.

فصل چهارم نیز تبیین جایگاه «نظریة استقرا» در «روش کشفی» را برعهده دارد و این رسالت را در سه گام تحقق می‌بخشد: 1. نقش مستقیم نظریة استقرا در تحقق و اعتباربخشی روش کشفی؛ 2. نقش نظریة استقرا در شکل‌گیری نظریات اصولی که می‌تواند منشأ شکل‌گیری و اعتبار روش کشفی شود؛ 3. نقش نظریة استقرا در تحقق یا اعتبار تحلیل‌های اصولی رایجی که دربارة روش کشفی وجود دارد.