رو به روی نویسنده

در گفتگو با مسعود جعفری جزی

قبل از هر چیز درباره نحوه شکل‌گیری کتاب و این که چه شد کار را در دست گرفتید، توضیح می‌دهید؟

اگر بخواهم در خصوص روند شکل‌گیری کتاب، نحوه آشنایی من با خانم دانشور و دیگر مسائل توضیح بدهم، سخن طولانی خواهد شد. بخشی از آن را در آغاز کتاب آورده‌ام. اما پیش از اینکه من کار را شروع کنم، خانم دانشور خودش تصمیم گرفته بود نامه‌ها را چاپ کند و با حذف‌های خیلی زیاد نامه‌ها را برای حروفچینی داده بود. منتهی حروفچینی پر از غلط و آشفته بود. یک روز ایشان را دیدم و بعد از پاره‌ای صحبت‌ها گفتند: «دانشجویی می‌خواهم که بیاید این نامه‌ها را بخواند و غلط‌گیری کند.» وقتی نامه‌ها را دیدم به حدی حروفچینی‌اش مشکل داشت که مجبور شدم دوباره دست به کار شوم. نامه‌ها هم به حدی ناخوانا و با خودنویس کمرنگ و پشت و رو نوشته شده بود که کار را سخت‌تر می‌کرد. اما به هر حال با لطف خانم دانشور این کار به پایان رسید و از چاپخانه سر در آورد. دانشور و آل‌احمددو نویسنده برجسته و تأثیرگذاری‌اند که حاصل دوران پر فراز و نشیب برهه‌ای از تاریخ معاصرمان هستند. نامه‌هایشان هم دو دوره زمانی را پشت سر گذاشته است؛ یکی در سفر به آمریکای دانشور که کمتر از یک سال طول کشیده و مداوم نوشته شده و یکی هم به شکل پراکنده و در گذر چند سال (اوایل دهه چهل). وقتی هم که کار را شروع کردم قرار نبود اسم من به عنوان تدوین‌کننده روی جلد بیاید اما به دلایلی چنین شد و به عنوان تدوین‌گر نامه‌ها، تمام مسئولیت‌های کار را بر عهده گرفتم.

چرا نامه‌ها جدا از هم چاپ شده‌اند. آیا نمی‌شد به توالی تاریخ و ترتیب جواب‌ها تنظیمشان کرد که هم پیوستگی داشته باشد و هم خواننده، شاهد یک سری مونولوگ خام نباشد؟

چون نویسندگان نامه‌ها بیش از آن که در بند پاسخ دادن به طرف مقابل باشند، خواسته‌اند حرف خودشان را بزنند و در بسیاری از موارد حتی قبل از اینکه نامه طرف مقابل برسد، نامه‌شان را نوشته‌اند و در نامه‌های بعدی خود به برخی مطالب نامه طرف مقابل هم پاسخ داده‌اند. آل‌احمدخودش در جایی از نامه‌ها گفته که اکنون (یعنی در دوره نامه‌نگاری) دیگر یادداشت روزانه نمی‌نویسد