شاکله الگوی امام و امت: تاملی در ابعاد نظام سیاسی - اجتماعی مبتنی بر امامت

از مباحث مهم نظری و به تبع آن، موضوع عملیاتی در حوزۀ حاکمیت سیاسی در نظام اسلامی، نقش و کار ویژۀ متقابل رأس حاکمیت و مردم در ساختار قدرت سیاسی است. این امر از یک بُعد دارای مشابهت ظاهری با مبانی سیاسی ‌اجتماعی مطرح در غرب تحت عنوان نظام‌ های دمکراتیک یا دموکراسی ‌های مردمی و مشارکتی است؛ اما مؤلفۀ مهم در مدل حکومتی امام‌ - ‌امت، به عنوان ساخت منحصر به ‌فرد قدرت سیاسی، رابطۀ متقابل بین امام و امت است.
بر خلاف رویۀ حاکم در رژیم ‌های دمکراتیک، در نظام اسلامی، حضور و نقش‌ آفرینی مردم صرفاً در جهت تحکیم پایۀ قدرت نخبگان نیست؛ همچنان که مسئولیت رأس هرم حکومت نیز در تأمین نیازهای این ‌دنیایی و گذرای مردم و تأمین رضایت حداقلی آنان محدود نمی‌گردد.
در مدل حکومتی امام‌ - ‌امت، ساخت قدرت سیاسی ساختی دوجانبه است که یک سر آن امام قرار دارد که پایه ‌های مشروعیتش مبتنی بر صلاحیت، حقانیت و کنترل و هدایت الهی و همچنین پذیرش و مقبولیت مردمی و نظارت و حمایت آنان است.
در این ساختار، امام و رهبر یک سر طیف قدرت است که صاحب حقانیت منبعث از صلاحیت و توانمندی و تأیید الهی است و سر دیگر طیف قدرت در اختیار مردمی است که ضمن پذیرش و ایفای نقش در محقق ساختن امامت امام و حاکم، نظارتی دائمی بر رفتار حاکم دارند.