انسان ترجیح میدهد توصیه نشنود گویا برایش توصیف قابل درکتر و راحتتر است. امیرالمؤمنین (ع) این کار را در مشهورترین و بهترین خطبهٔ اخلاقی نهجالبلاغه، یعنی «خطبهٔ متقین» به درخواست یکی از یاران عارف خود به نام «همّام» انجام داده است.
در این خطبه هیچ توصیهای وجود ندارد، و از ابتدا تا انتها توصیف است. حضرت در این خطبه شریف که از نظر زیبایی، سبک، مخاطب، جامعیت و تأثیرگذاری کمنظیر است، به «توصیف» فضائل و زیباییهای اهل تقوا پرداخته است.
کتاب باران خوبی ها بخش اول از شرح این خطبه توسط استاد پناهیان است که در جلسات هفتگی در مسجد دانشگاه تهران برای دانشجویان ارائه شده و اکنون پس از تنظیم و بازنویسی توسط واحد پژوهش موسسه بیان معنوی منتشر شده است.
گزیده کتاب
لزوم «آموزش» همگان در حوزهٔ مباحث اخلاقی
در حوزهٔ مباحث اخلاقی، گاهی انسان مواعظی را میشنود یا تذکراتی را دریافت میکند. گاهی اوقات هم نیاز است که انسان در این زمینه آموزش ببیند. بسیاری از ما فکر میکنیم که از آموزش در حوزهٔ مباحث اخلاقی مستغنی هستیم و نیاز ما در این حوزه بر اساس همان قضاوتهای عامیانهای که داریم برطرف میشود؛ در حالی که نکتههای دقیق زیادی در این حوزه وجود دارد که درک آنها نیازمند تأملی فراوان و برخورداری از نگاهی دقیق است.
هدف ما از بررسی فرازهای خطبه همّام، صرفاً بیان مواعظی اخلاقی برای ارتقاء تربیتی خودمان نیست. بلکه علاوه بر این فایده، به دنبال این هستیم که با توجه به ریزهکاریهای متعددی که در جایجای این خطبه نورانی از امیرالمؤمنین (ع) وجود دارد، به کنکاشی عمیق و موشکافانه در خصوص گزارههای اخلاقی مطرح شده در این خطبه بپردازیم تا هم نیاز فکریمان برآورده شود و هم اقناع اندیشه را به دنبال داشته باشد.