مکتب ‌های عرفانی حوزه ‌های علمی شیعه در هند و پاکستان

بازگشت به عرفان و آموزه‌ های عرفانی و درنگ در تاریخ اسلامی به‌ویژه تاریخ صدر اسلام و سیره نبوی مسلمانان را از افراط و تفریط باز می‌دارد و در چنین شرایطی وحدت می‌تواند شکل پیدا کند. باید متوجه اهمیت فهم عرفانی از اسلام شد و دریافت که راهبری جهان از راه اسلام و فهم مشترک و درست آن امکان‌پذیر است.

علمای شیعی ایران در کنار انتقال حکمت و عرفان ایرانی به هند و پاکستان از منابع غنی کتابخانه‌ های کم ‌مانند این دو کشور بهره برده‌اند. آنها در این کشور بیشتر در پی فهم عرفان هندی و دریافت‌ های شهودی و عرفانی بوده‌اند. از این منظر ما همانندی‌ های بسیاری میان اندیشه ‌های افرادی چون می رسید علی همدانی و ملاصدرا با برهمنان در باب وحدت وجود، حرکت جوهری و اتحاد عاقل و معقول می‌یابیم. این امر از اهمیت استراتژیک عرفان در تعامل با حوزه‌های دیگر فرهنگی در بحث تمدن‌سازی حکایت دارد.