روش و الگوی تحلیل سیاسی مقام معظم رهبری

شاید بتوان گفت انطباق منظومه تحلیلی آیت الله خامنه ای دام ظله با روش های درون دینی و برون دینی، برای اولین بار به صورت مکتوب انجام می شود. قالب بندی روش های تحلیلی ایشان، الهام گرفته از روش های علمی در علوم انسانی است؛ زیرا اندیشمندان برای ارائه دیدگاه های خود و اقناع مخاطب، به تحلیل روی می آورند. برای درک روش تحلیلی آیت الله خامنه ای دام ظله ابتدا اصول و مبانی فکری - اعتقادی و سیاسی ایشان احصا شده است. در مرحله دوم، بایدها و نبایدهایی (الزاماتی) که ایشان برای تحلیل به عنوان ملاحظه یا چهارچوب استفاده می کنند، کشف و سامان دهی شده است و در مرحله سوم، پنج روش عمومی و چهار روش سنتی و درون دینی که از دیرباز مورد استفاده در علوم اسلامی و حوزه های علمیه بوده است، مورد توجه قرار گرفته.

روند تحلیلی سی ساله آیت الله خامنه ای دام ظله روشن می سازد که ایشان از ثبت مبانی و گفتمان برخوردارند و چهارچوب های اصلی فکری - اعتقادی ایشان تغییر نکرده است. دریچه ورود به دستگاه تحلیلی رهبر انقلاب اسلامی، درک نظام دانایی ایشان است. بررسی ها نشان می دهد که نظام دانایی ایشان، آمیزه ای از سنت و مدرنیته را در بر می گیرد. در اصول و مبانی، از سنت و معرفت ذاتی تبعیت می کنند و در عین حال، در اجتهاد روز آمد هستند و بسیاری از شاخص های مدرنیته همچون مشارکت سیاسی کلاسیک، غرب علمی و ... را می پذیرند و ستایش هم می کنند.

مبانی تحلیل آیت الله خامنه ای دام ظله از چهار عنصر اصلی: جهان بینی توحیدی، اندیشه امام خمینی (ره)، تقوای سیاسی، و توکل نشئت می گیرد و همه اصولی را که لازمه حفظ و استمرار انقلاب اسلامی است، در تحلیل مسائل مد نظر دارند. بررسی ها نشان می دهد روش تحلیل رهبری، متناسب با مخاطب، دچار تغییر نمی شود. برای مثال، در جمع علما و روحانیون یا خبرگان، بر روش های نقلی و وحیانی بیشتر اصرار دارند؛ اما در جمع های دانشگاهی از روش های استدلالی استفاده می کنند، در مجمع کارگزاران نظام، بیشتر به روش های مقایسه ای روی می آورند و از اعداد و ارقام بهره می برند.

از نوآوری های خاصی که در این کتاب روشمند شده، «تفسیر مضاعف» آیت الله خامنه ای دام ظله از پدیده ها و تفسیرهاست. هنگامی که مفاهیم دچار کژتابی می شود و تنوع معنادهی به یک واژه وجود دارد، ایشان از جایگاه رهبری به میدان می آیند و تفسیر نهایی را ارائه می دهند. در این کتاب، نمونه هایی مانند تفسیر مضاعف از «خشونت»، «اصلاحات»، «مذاکره در کربلا» به عنوان مطالعه موردی آورده شده است.

اشراف آیت الله خامنه ای دام ظله بر فضای سیاسی - اجتماعی دوران امیرالمومنین علیه السلام یا سده اول هجری، کم نظیر و تاویل و روز آمد کردن پدیده های تاریخی صدر اسلام در تحلیل ایشان، بی نظیر و جذاب است.

این کتاب می تواند از چند بعد برای خوانندگان، مربیان، سخنوران و تریبون داران مفید باشد:
اول، روح حاکم بر تحلیل آیت الله خامنه ای دام ظله است.

انصاف، تقوا، همه جانبه نگری، ارائه راه حل، قدرت اقناع و عدم ارائه تحلیل های تنش زا و اختلاف انگیز، از مواردی است که می تواند الگوی نیروهای سیاسی جامعه قرار گیرد.

دوم، پیوستگی بین اصول و مبانی و عدم تعارض و تزاحم بین روش و مبانی، از دیگر خصایص دستگاه تحلیلی ایشان است.

دسته بندی، روشمند بودن، سامان دهی مباحث، رژف نگری، نگاه بلند مدت، غیریت شناسی، دستگاه محاسباتی و راه گشا بودن، از دیگر مولفه های حاکم بر تحلیل ایشان است که می تواند الگویی کم نظیر برای تحلیلگران عرصه سیاسی کشور باشد.