به روایت اول شخص مفرد - جلد اول

کتاب «به روایت اول شخص مفرد» مشتمل بر چهار جلد است. نویسنده کوشیده تا در این کتاب، با انتخاب فرم روایی جدید، رویدادها و افراد موثر در شکل گیری انقلاب اسلامی را به گونه ای کاملا مستند و البته جذاب بیان کند. آنچه بیش از همه این کتاب را از کتب مربوط به انقلاب مجزا می کند شیوه خلاقه در روایت آن است؛ شیوه ای که انتظار می رود ارتباط خوبی با خواننده برقرار کند و در ضمن اطلاعات مناسبی را درباره چگونگی انقلاب، در اختیار او قرار دهد. از این رو سعی می کنیم با بررسی این کتاب، دری به سوی روایت های جذاب، کارآمد و خلاقانه، از تاریخ انقلاب بگشاییم. چیزی که نیاز دهه چهارم انقلاب اسلامی است.

نگاهی به ساختار روایی کتاب
ساختار روایی کتاب تشکیل شده از قطعاتی، از کتاب های تاریخ شفاهی، کتاب های خاطرات، بیانیه ها ، اعلامیه ها و کتب تاریخی که بدون تغییر، در کنار هم قرار گرفته اند. نویسنده سعی کرده از این مستندات تاریخی یک روایت واحد بسازد؛ که شرح دهنده روند شکل گیری انقلاب اسلامی ایران، وقایع و انسان های موثر در آن، باشد:

1- در به کارگیری این شیوه از روایت، چیزی که معمولا متن را تهدید می کند، از هم گسیختگی روایی است. زیرا کتاب تشکیل شده از قطعاتی از کتاب های مختلف است که هر کدام آن ها، زبان، لحن و شیوه روایت خود را دارند؛ پس اثر دچار چند پارگی زبانی خواهد شد که مخاطب آن را پس می زند. ولی در کتاب «اول شخص مفرد» این مشکل به این صورت حل شده:
اول: دقت در انتخاب قطعات، به ساختن روایت واحد کمک کرده.
دوم: پیوند دهنده این روایت های مجزا، زمان و یا رویدادی خاص است.
سوم: نوع صفحه آرایی به مخاطب می گوید که راوی در کجا عوض شده و همچنین چه کسی روایت می کند.
چهارم: سعی شده بیشتر روایت ها از زاویه دید اول شخص مفرد باشد.

2- مستند بودن روایت. در این کتاب ما با بیانیه ها، اسناد تاریخی، و خاطرات افراد موثر؛ به صورت مستقیم رو به رو می شویم. و حتی سبک روایت به گونه ای است که برای ایجاد پیوند بین این قطعات نیاز به ورود نویسنده به متن نیست؛ بلکه همانطور که گفته شد به وسیله زمان و رویدادها، نخ تسبیحی برای پیوند دادن قطعات روایتی درست شده است. این کار خلوص مستند بودن اثر را به اوج می رساند.

3- موجز گویی. نویسنده می داند در هر قسمت به دنبال شناساندن چه چیز به مخاطبش است؛ پس قطعات روایتی را به گونه ای انتخاب کرده که دادن اطلاعات به مخاطب درباره موضوعات، با کمترین حجم و البته با تاثیرگذاری خوب، انجام شود. این شیوه باعث شده ریتم کار تند شود و مخاطب با دریافت اطلاعات کافی به سرعت در مطالعه جلو برود.

4- رسوخ نسبی به درون انسان ها. گرچه خط اصلی روایت، بررسی رویدادهای انقلاب در طول زمان است ولی نویسنده با انتخاب موضوعات و موقعیت های مناسب، سعی کرده به دیدگاه ها و درون آدم ها نیز بپردازد. این آدم ها گاه مردم عادی اند، گاه مبارزین و گاه درباریان. این روش به شناخت و تحلیل مخاطب عمق می دهد.

5- پاسخ گویی به برخی پرسش های ذهنی نسل سوم از قبیل صف بندی هایی که در طول نهضت شکل گرفت، آشنایی با گروه های مختلف مبارز و نحوه انحراف یا سلامت ماندن آن ها. گفتنی است با توجه به شیوه روایت متن که مبتنی بر مستندات است و نویسنده نظرات خود را داخل نمی کند، پذیرش مخاطب افزایش می یابد. همچنین به مخاطب اجازه تفکر و تحلیل و چیدن این پازل ها کنار هم داده میشود.

6- آشنایی بی واسطه با رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی(ره). نویسنده ابتدا فضاسازی می کند و شرایط یا رویداد را به وسیله قطعات روایتی شرح می دهد؛ سپس به وسیله آوردن بیانیه های امام و یا ذکر خاطره از نزدیکان ایشان، موضع گیری های امام در حوادث و زمانهای حساس، و نوع نگاه ایشان به مسائل بیان می شود. در نتیجه مخاطب را بی واسطه با اندیشه امام آشنا می کند. که باید اقرار کرد آشنایی تاثیرگذاری است.

7- به صحنه آوردن و مورد مطالعه قرار دادن اسنادی که در درک انقلاب بسیار مهم است ولی مخاطب در حالت عادی رغبتی به مطالعه آنها ندارد؛ نظیر بیانیه های امام، اسناد ساواک و حتی کتابهای قطور تاریخ شفاهی.

8- هر قطعه یا اپیزود روایتی کوتاه آورده شده. همچنین پرداخت به هر موضوع موجز انجام شده. در نتیجه مخاطب با خواندن هر قطعه به نحوی مطالعه را کامل کرده و می تواند کتاب را ببندد. چون هر رویداد، در چند اپیزود محدود آورده شده؛ پس از مراجعه مجدد خواننده به کتاب، وی سریع در فضا قرار می گیرد. به این ترتیب، خواندن کتاب در مواقعی که خواننده وقت کمی هم دارد میسر می شود و کتاب می تواند به یک کتاب همراه تبدیل شود.

9- نویسنده سعی کرده ضمن انتقال مضامین و وقایع مورد نظر، تعلیق را نیز حفظ کند تا خواننده به ادامه مطالعه ترغیب شود. این کار با آوردن وقایع مهیج و قطعه قطعه کردن آن در چند بخش انجام شده به گونه ای که وقتی حادثه به نقطه اوج می ر سد روایت آن را تمام می کند و با فاصله چند اپیزود آن را از سر می گیرد.

10- ایجاد نسبی چند صدایی در متن، با آوردن دیدگاه های دربار و مبارزان و آحاد مردم.

11- تنوع و گستردگی موضوعات مطرح شده؛ نظیر: حوادث تاثیرگذار، زندانی ها، شرایط مبارزین، دیدگاه شاه و دربار به وقایع، اشاره به گروه ها و اشخاصی که بعدا از نهضت منحرف شدند و ریشه یابی این انحراف، توجه به چند دستگی در آراء دربار، اطرافیان امام و ... .

12- سعی شده از کتاب های تاریخ شفاهی ای استفاده شود که هم پاسخ گوی اطلاعات مورد نیاز باشند و هم دارای زبانی شیوا باشند.

باتوجه به تمام آنچه گفته شد خوشحالیم که بگوییم این کتاب اولین تلاش ها در راه تهیه هندبوک انقلاب اسلامی بوده که خواننده پس از مطالعه آن، هم با چگونگی شکل گیری اتفاقات و حوادث آشنا می شود و هم به نقش گروه های درگیر در انقلاب و بخصوص نقش حضرت امام پی می برد و هم با انگیزه ها و ریشه های درونی و معنوی اتقلاب می شود. و اینهمه در روایتی شبه داستانی و دارای تعلیق و ضرباهنگ بیان می شود که برای خواننده کسالت آور نیست و همین جنبه ها این کتاب را از دیگر آثار پیرامون انقلاب متمایز می کند.