نظریه دولت در مکتب کلامی و فقهی علامه شهید سید محمدباقر صدر

به اعتقاد شهید صدر دولت به‌ دلیل نقشی که در پیاده‌ سازی احکام اسلامی، حراست از ارزش‌ های دینی، رونق‌ دادن فعّالیّت‌ های اجتماعی و آبادانی و پیشرفت دارد، امری لازم و ضروری است. دولت مطلوب در اندیشه‌ ایشان، دولتی مشروط به رعایت موازین شرعی و قانونی و مصلحت عمومی است. از نظر وی مصداق عینی و اصیل این دولت، حکومت پیامبران و صالحان در تاریخ بشر و اسلام، و جمهوری اسلامی در جهان معاصر است. دولت جمهوری اسلامی، الگوی برتری است که به اعتقاد وی، سایرِ نظام‌ها و جوامع می‌توانند از آن الگو بگیرند. از نظرگاه ایشان ساختارِ دولت اسلامی به گونه‌ای است که باید مبانی مکتبی و اخلاق در سیاست مدنی، نقش فعالی داشته باشد و در عین حال، دولت در نظام اسلامیْ غایتمند و دارای هدف‌های والاست. این رویکرد مکتبی دولت اسلامی، منجر به جلوگیری از مناسبات استثماری در جامعه، زیستِ مؤمنانه‌ی کارگزاران و تصحیح روابط بین‌المللیِ دولت اسلامی در خصوص مصالح جهان اسلام می‌شود.

علامه شهید صدر، با هوشمندی و نبوغی ویژه به طرح نظریه‌ی استخلاف، استئمان و استئمام می‌پردازد و نقش انسان مسلمانِ متعهد را در مشروعیت‌دهی به حکومت تبیین و ساختار حکومت اسلامی را برمبنای خرد جمعی و مشورت مؤمنانه مهندسی می‌کند.