حق الناس ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی

کتاب حاضر اثری از مرجع عالی قدر حضرت آیه الله العظمی مظاهری(مدظله‌العالی) می باشد که توسط مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا منتشر شده است.
دین مبین و انسان ساز اسلام، در زمینه تبیین حقوق انسان، در بین همه ادیان و مذاهب پیشتاز بوده و در این خصوص، سخنان مهم و برجسته ای برای ارائه دارد. محور اساسی و اصلی مباحث کتاب پیش رو، آیات نورانی قران کریم و روایات شریف اهل بیت است که به عنوان دو منبع بدون جایگزین، برای تحقیق در زمینه «حقوق انسان»، مورد توجه و استفاده قرار گرفته است. در این کتاب، علاوه بر تمسک به حدود یکصد و پنجاه آیه از قرآن شریف، دست کم چهارصد و سی مرتبه، به سخنان نورانی و روایات ارزشمند معصومین، با محوریت « حق الناس» استشهاد شده است. به یقین، آیات و روایت استفاده شده در این کتاب، تنها برشی از جایگاه برجسته و والای حق الناس در تعالیم ثقلین است و نمیتواند مبین و اشکار کننده تمام ان جایگاه عظیم باشد. کتاب حاضر، حاصل دروس اخلاق فقیه اخلاقی، آیت الله العظمی مظاهری در سال 1389 است. متن آن درس گفتارها، پس از تنظیم و تحقیق، به شکل کتاب حاضر، در شش فصل، تدوین گردیده است.
در فصل اول کتاب، «حقوق» از نظر اسلام، به سه قسم «حقوق نفس»، «حقوق خالق هستی» و «حقوق مخلوقات» منقسم شده و حقوق مخلوقات، در سه عنوان «حق طبیعت و محیط زیست»، « حق حیوانات» و «حق مردم»، تبیین گردیده است. فصل دوم، عهده دار تبیین جایگاه حق الناس در تعالیم قرآن و عترت است. در این راستا، عواقب اخروی و دنیوی تضییع حقوق مردم، بیان شده و برخی از جلوه های اهتمام معصومین و نیز عالمان دینی به رعایت حق الناس، حکایت شده است.
در فصل سوم، تقسیم بندی های حقوق مردم، به اعتبارهای مختلف بیان گردیده است. از جمله ان تقسیمات، تقسیم به اعتبار ارتباطات انسانی، سن و جنس، دین و مذهب، تعلیم و تعلم، جایگاه اجتماعی افراد و و نیز به اعتبار مقوله سیاست، می باشد.
فصل چهارم، در برگیرنده مراتب حق الناس است که در قالب چهار مرتبه «حق تکریم و خوش رفتاری»، «حق خدمت و یاری»، «حق دفاع و نجات» و «حق منع ظلم و ازار»، از منظر دیگری، به معرفی حقوق مردم می پردازد. در ادامه فصل چهارم، مساله «سوء استفاده از حق» نیز به صورت مختصر، طرح و بررسی شده است. در این راستا، با مروری کوتاه بر قاعده فقهی «لاضرر»، بر حرمت اضرار به دیگران، تاکید شده است. سپس، «قانون عدل و انصاف» تعریف شده و از آن، به عنوان حل کننده بسیاری از مشکلات و مسائل، یاد شده است.
فصل پنجم کتاب، به بیان تفصیلی و مشروح یکی از مهمترین اقسام حق الناس، با عناوین « حق الناس مالی»، « حق الناس ابرویی» و « حق الناس فرهنگی» اختصاص دارد؛ و در آن، به ذکر و شرح مصادیقی از انواع حق الناس یا انواع ظلم، به حقوق مردم پرداخته شده است. در فصل ششم، راهکارهای توبه از «حق الله» و « حق الناس» بیان شده و نیز روش جبران تضییع حقوق، نشان داده شده است.