رشد عقل: شرح مقاله کانت با عنوان معنای تاریخ کلی در غایت جهان وطنی

تاریخ نوع انسان را می‌توان در مجموع به عنوان طرح پنهان طبیعت برای یک نظام سیاسی کامل داخلی، و به همین منظور، خارجی، در نظر گرفت که به عنوان تنها وضعیت ممکن می‌تواند استعدادهای خود را از طریق آن، در وجود انسان به نحو کامل بپروراند. این اصل نتیجه‌ی اصل قبلی است.
***
قابل ملاحظه است که فلسفه هم می‌تواند اعتقاد به دوره‌ی حکومت هزارساله داشته باشد. اما این دوره در مورد فلسفه از نوعی است که با شناخت درست معنای آن، حتی دورادور و غیرمستقیم می‌توان به جریان تحقق آن، شتاب بخشید؛ پس در اشتیاق و التهاب برای رسیدن به این مقطع چیزی کم ندارد.
***
این امر فقط به این طریق ممکن است که ببینیم آیا تجربه می‌تواند پیمودن چنین مسیری را برای طبیعت نشان دهد؟ به نظر من تا حدودی «جواب مثبت است»؛ زیرا به نظر می‌رسد این چرخه‌ی حوادث برای رسیدن به کمال، آن قدر وقت لازم دارد که بخش کوچکی که انسان تاکنون از سر گذرانده است اجازه نمی‌دهد با اطمینان، کل زمان و شکل این چرخه و نسبت اجزای آن را به کل آن تعیین کنیم. این‌کار آسان‌تر از این نیست که بخواهیم با استفاده از مشاهدات نجومی‌ای که تاکنون انجام شده است، تعیین کنیم که مسیر خورشید ما با مجموعه‌ی سیاره‌هایش در داخل نظام ستارگان ثابت (یا کهکشان ) چگونه است. گرچه از قانون کلی نظام شکل‌گیری جهان و از مقدار کمی که از مشاهدات خود آموخته‌ایم می‌توان با اطمینان نتیجه گرفت که چنین چرخه‌ای (یعنی حرکت رو به تکامل تاریخ) در واقع وجود دارد.