مفتاح النجاح فی شرح دعاء الصباح (رساله توحیدیه) نهج النجاة (رساله معادیه)

مرگ؛ قیامت صغرا

بعضی علما فرموده اند: موت، قیامت صغراست؛ چنان که در حدیث است: الْمَوتُ، الْقیامَة؛ مَنْ ماتَ، فَقَدْ قامَتْ قیامَتُهُ»؛ و هر چه در قیامت کبراست، از برای او نظیری و شبیهی است در قیامت صغرا؛ قیامت کبری عبارت است از موت تمام آنچه در عالم کبیر است؛ و هر چه در عالم کبیر است، نظیر و شبیه آن در عالَمِ صغیر موجود است. پس هر گاه که منهدم و خراب شد عالَمِ بدن شما به سبب مرگ، محقق می شود مفاد آیه: «إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا».

* ترسیم قیامت کبرا

و هر گاهی دو استخوان های شما - که به منزله کوه های عالَمِ بدن شماست – خاک شد، درست می شود معنای «اذا دکت الارض دکا».

و تاریک شد خورشیدِ قلب در وقت جان کندن، صدق می‌کند «إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ».

و هر گاه باطل شد حواس ظاهر و باطن شما، ظاهر می‌شود مفاد آیه شریفه «وَ إِذَا النُّجُومُ انکَدَرَتْ».

و هرگاه شکافته شود دِماغ و مغزِ سر به واسطه بیرون آمدن جان، نمایان می‌شود مفاد آیه «إِذَا السَّمَاءُ انشَقَّتْ»؛ زیرا که آسمانِ تو شکافته شده است.

و هرگاه جاری شد از هول مرگ اشک چشمان شما و عرق پیشانی شما، بیان می شود مفاد آیه «وَ إِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ».

و هر گاه متفرق و پراکنده شود قوا و اعضای شما، پس به تحقیق که محشور شده است وحوش شما: «وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ».

و هرگاه روح مفارقت کرد از بدن، و امتداد و کشش پیدا نمود بدن، ظاهر می شود نمونه «وَ إِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ وَأَلْقَتْ مَا فِیهَا وَتَخَلَّتْ».