فقه و امنیت: امنیت پژوهی در تراث فقه شیعه

کتاب فقه و امنیت: امنیت پژوهی در تراث فقه شیعه اثر محمداسماعیل نباتیان در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به چاپ رسیده است.

از چالش‌های اساسی جهان اسلام، انحطاط امنیت است که در جنگ‌های داخلی، اشغال، تروریسم تکفیری و... تبلور یافته است. امنیت به مثابه امری هنجاری با زمینه های ارزشی و بومی جوامع آغشته است؛ از این‌رو بهره گیری از علوم اسلامی در برون رفت از این چالش ها بسیار تأثیرگذار است.
فقه به عنوان دانش راهبردی و اصیل اسلامی نقش بی‌بدیلی در حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مسلمانان دارد و ره آورد آن، تراث عظیم فقه می باشد. تتبع در این تراث، گزاره‌های فقهی بسیاری را در دسترس قرار می دهد که ناظر بر عوامل و شرایط تأمین امنیت و عوامل تهدید امنیت می باشد.
پژوهش حاضر، امنیت پژوهی در تراث فقه شیعه است که با محور قرار دادن اثر گرانسنگ جواهرالکلام و نیز دیگر آثار فقه شیعه در مقام استخراج و استنباط گزاره‌های فقهی ناظر بر امنیت و وجوه و سطوح مختلف آن با روش استنباط استنادی برآمده است.این اثر در 10 فصل تهیه و تدوین شده است. در اولین فصل از این اثر به مفاهیم و چارچوب نظریه بحث مذکور کتاب پرداخته شده و در این میان، ارکان امنیت و ابعاد امنیت مطرح گردیده و امنیت در سه دسته امنیت به اعتبار سطوح امنیت، انواع امنیت به اعتبار قلمرو و انواع امنیت از حیث موضوع تقسیم بندی شده است.

فصل دوم این کتاب، تحت عنوان «امنیت فردی» تألیف شده که در فصل مذکور، گزاره‌های فقهی ناظر بر عوامل تولید و حفظ امنیت فردی (حفظ کرامت، انسان مکلف و...) و گزاره‌های فقهی ناظر بر عوامل تهدید امنیت فردی بیان شده است.

نویسنده در سومین فصل کتاب «فقه و امنیت» به بررسی امنیت خانوادگی پرداخته است که در این فصل گزاره‌های فقهی ناظر بر عوامل تولید و تامین امنیت خانوادگی (از جمله ازدواج و طلاق، دینداری در محیط خانوادگی) و گزاره‌های فقهی ناظر بر عوامل تهدید امنیت خانوادگی تشریح گردیده است.

در فصل چهارم که با عنوان «امنیت اجتماعی» نوشته شده، گزاره های فقهی ناظر بر عوامل تهدید کننده امنیت اجتماعی (نگاه به نامحرم، زنا، لواط و سُحق، قوادی، قذف، ظلم، تبعیض، دروغ و...) و گزاره های ناظر بر عوامل تأمین و حفظ امنیت اجتماعی (حدود و تعزیرات، امر به معروف و نهی از منکر، حجاب، تعاون، وفای به عهد و...) آمده است.

پنجمین فصل از کتاب «فقه و امنیت» که به «امنیت نظامی/ امنیت ملی» پرداخته است، گزاره‌های فقهی ناظر بر تولید و تامین امنیت نظامی (اعم از جهاد، مرابطه، قاعده نفی سبیل، قاعده امان و...) و گزاره‌های فقهی ناظر بر عوامل تهدید امنیت نظامی دارالحرب و... ، و امنیت جهان اسلام (دارالاسلام) بیان شده است.

نویسنده در ششم فصل از این اثر، به واکاوی مبحث «امنیت سیاسی» می پردازد و گزاره‌های فقهی ناظر بر امنیت سیاسی دولت محور و گزاره‌های فقهی ناظر بر امنیت سیاسی فردمحور را مورد بحث و بررسی قرار داده است.

«امنیت فرهنگی» عنوان فصل بعدی این کتاب است که در این فصل، گزارش های فقهی ناظر بر تأمین و حفظ امنیت فرهنگی (از جمله تعظیم شعائر مذهبی، نهاد مرجعیت و روحانیت، نهاد مسجد، هیئت های مذهبی) و گزاره‌های فقهی ناظر بر عوامل تهدید امنیت فرهنگی (کتب ضلال، تشبه به کفار، ارتداد و...) تبیین شده است.

در هشتمین فصل از کتاب مذکور که با عنوان «امنیت اقتصادی» تألیف شده، به تشریح گزاره‌های فقهی ناظر بر عوامل تهدید امنیت اقتصادی (از جمله ربا، فقر، احتکار، تطفیف، اسراف و تبذیر و...) و گزاره‌های فقهی ناظر بر عوامل تأمین و حفظ امنیت اقتصادی (از جمله عدالت اجتماعی، خمس و زکات، وقف، قرض، انفاق و صدقه، قاعده احترام مال و عمل مسلمان) پرداخته شده است.

در فصل بعدی این کتاب «امنیت زیست محیطی» بررسی شده است و گزاره های فقهی ناظر بر حفظ زمین، حفاظت از حیوانات و حفاظت از گیاهان تبیین گردیده است.

در دهمین و آخرین فصل از کتاب حاضر، «امنیت اقتصادی» مورد بررسی قرار گرفته است؛ در مقدمه این فصل، ابعاد امنیت قضایی در فقه واکاوی شده و گزاره‌های فقهی ناظر بر تمهیدات و ساز و کارهای امنیت قضایی برشمرده شده است.