توجه به عرفان در تدریس ولایت‌فقیه ضروری است

استاد درس خارج حوزه علمیه قم، هدف از طرح بحث ولایت فقیه در درس خارج را بیان احکامى دانست که بحث نشده و معتقد است: براى تدریس ولایت فقیه توجه به عرفان ضروریست، چرا که اندیشه‌هاى سیاسى و عرفانى امام، مغفول مانده است.

به گزارش فارس، یکى از مباحث مهم و اساسی حکومت اسلامی به خصوص در نگاه شیعی مساله ولایت فقیه است.

هر چند در این موضوع کارهاى خوبى صورت گرفته اما همچنان بسیارى از احکام و مسائلى که به صورت مستقیم و غیر مستقیم به بحث ولایت فقیه و حکومت اسلامى مربوط مى‌شود، به خوبى روشن و تبیین نشده است.

گروه آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، بر آن شد تا متن سلسله دروس خارج ولایت فقیه را که توسط حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدی در حوزه علمیه قم تدریس می‌شود، تقدیم مخاطبان گرامی کند.

قبل از آغاز این مباحث، شایسته دیدیم دیدار و گفت‌وگویی با استاد احمد عابدی درباره ضرورت طرح مباحث ولایت فقیه داشته باشیم که ماحصل این گفت‌وگو از نظر می‌گذرد.

حکومت‌ها یا بر اساس فکر و اندیشه درست شده‌اند و یا بر اساس تجربه

حجت‌الاسلام  عابدى در ابتداى این گفت‌وگو ضمن تبیین انواع حکومت موجود در دنیاى امروز اظهار داشت: در دنیا دو نوع حکومت وجود دارد؛ یکى حکومت‌هایى است که بر اساس فکر و اندیشه بنا می‌شوند و دیگری حکومت‌هایی که تجربی هستند. 

جمهورى اسلامى بر اساس فکر و اندیشه شکل گرفته است

رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن گفت: جمهورى اسلامى از قسم اول است یعنى یک افرادى بر اساس فکر و اندیشه به این نتیجه رسیدند که بهترین شکل حکومت، حکومت الهى و حکومت عالم دینى بر مردم است. بنابراین این حکومت بر پایه برنامه و فکر در ایران شکل گرفت.  

در اندیشه سیاسى بعضى مى‌گویند دنیا «لعنت شهر» است

این مدرس درس خارج حوزه علمیه قم با بیان اینکه در اندیشه‌هاى سیاسى، بعضى طرفدار حکومت مردم بر مردم هستند و بعضى طرفدار حکومت خدا بر مردم هستند بیان داشت: بعضى مى‌گویند این دنیا «لعنت شهر» است و چون در دنیا انسان گناه کرده و به ذات مقدس خدا توهین شده این دنیا مى‌شود شهر لعنتى و حکومتش هم باید بر اساس لعنت و نفرین و تفکر شیطانى باشد و در مقابل بعضى مى‌گویند اینجا آسمان شهر و شهر خداست که در تعابیر اسلامى مى‌گویند مدینه فاضله.

عرفاى مسلمان، دنیا را تجلى اسماء و صفات الهى مى‌بینند

رئیس پژوهشکده آستانه مقدسه حضرت معصومه علیهاالسلام اظهار داشت: عرفاى مسلمان هیچوقت نگاهشان به دنیا یک نگاه منفى نیست. آنها دنیا را محضر خدا و تجلى اسماء و صفات الهى مى‌بینند یعنى عرفا با دنیا مخالف نیستند بلکه مى‌گویند این دنیا و این عیوب باید باشد فقط ما باید تلاش کنیم عیوب را بر طرف کنیم.

امام خمینی یک عارف بود و اندیشه‌اش صرفا فقهی نبود

عابدى ادامه داد: امام خمینى(ره) که اندیشه و طرح حکومت اسلامى را پایه گذارى کرد یک عارف بود. یعنى نیامد بر اساس نگاه صرفاً فقهى یک اندیشه‌اى را در فلسفه نظام و فلسفه سیاسى طراحى کند. عرفانش در این مساله دخالت داشت.

این نویسنده و پژوهشگر معارف اسلامى، اصطلاح ولایت مطلقه فقیه را جزء اصطلاحات کتب عرفانى دانست و عنوان کرد: کتاب‌هاى عرفانى پر است از اصطلاح ولایت مطلقه و امام خمینى(ره) هم یک عارف به تمام معنا بود و اول عرفان خواند و بعد فقیه و مرجع تقلید شد. در واقع اندیشه سیاسى امام خمینى(ره) تحت تأثیر اندیشه عرفانى ایشان بود و بر این اساس یک آمیخته‌اى از عرفان و سیاست را مطرح کردند به عنوان ولایت فقیه البته براى این کار شواهد فقهى و روایى زیادى هم آوردند.

براى تدریس ولایت فقیه توجه به عرفان ضرورى است

حجت‌الاسلام عابدى گفت: طى این سى و چهار سالى که از انقلاب گذشته و با وجود اینکه اساتید حوزه با تدریس بحث ولایت فقیه و تألیف کتاب  فعالیت‌هاى خوبى انجام داده‌اند اما با این وجود هم خیلى چیزها مغفول مانده و هم خیلى جنبه‌ها را تخصصى کار نکرده‌اند.

وى اضافه کرد: بسیارى از این اساتید کتب عرفانى را نخواندند و قهراً کسى که کتاب عرفانى نخوانده نمى‌تواند منظور امام خمینى(ره) از ولایت مطلقه را به خوبى بفهمد لذا براى درک این اندیشه که تلفیقى از عرفان و سیاست است توجه به سیر و سلوک و عرفان لازم است. 

اندیشه‌هاى سیاسى و عرفانى امام خمینى(ره) مغفول مانده است

رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن با اشاره به ضرورت طرح بحث ولایت فقیه ابراز داشت: بعد از انقلاب درباره اندیشه‌هاى فقهى و اصولى حضرت امام، کارهاى خوبى صورت گرفته اما در مورد اندیشه‌هاى فلسفى و عرفانى ایشان کار جدى انجام نشده لذا ما این ضرورت را احساس کردیم که باید با این نگاه وارد بحث ولایت فقیه بشویم و این جنبه‌ها را مطرح کنیم.

بعضى مباحثى که پیرامون ولایت فقیه مطرح شده مانند کتاب آیت‌الله منتظری، تکرارى است

این مدرس درس خارج حوزه علمیه قم گفت: یکى دیگر از ضرورت‌هاى طرح مبحث ولایت فقیه این است که خیلى از بحث‌هایى که در مورد ولایت فقیه بیان شده بود تکرار حرف‌هاى قبلى و تکرار حرف‌هاى اهل سنت بود. مثل کتاب ولایت فقیه آقاى منتظرى، در حالى که ما خیلى مسائل بسیار بسیار مهم در بحث ولایت فقیه و حکومت اسلامى داریم که در هیچ کتابى نیامده است.

عابدى افزود: حالا که در دین، حکومت اسلامى داریم باید ببینیم دین در مورد مسائل امنیتى و مسائل مشابه چه مى‌گوید. 

سیره ائمه پر است از مسائل مورد نیاز حکومت اسلامى

مدیر پژوهشى آستانه مقدس حضرت معصومه علیهاالسلام با بیان اینکه سیره پیغمبر (ص) و امیرالمؤمنین(ع) مملو از این مسائل است، بیان داشت: حضرت على(ع) کسى را گذاشته بود دم دروازه کوفه و هر کس وارد شهر یا خارج مى‌شد اسمش را مى‌نوشت و تحویل حضرت مى‌داد. این یعنى امام، امنیت را کنترل مى‌کرد. در نهج البلاغه هم آمده که حضرت على(ع) به مالک مى‌فرمود بر کار عمال خودت نظارت داشته باش و یا خود پیامبر هر وقت لشکرى را مى‌فرستاد کسى را به عنوان ناظر مخفی و نامعلوم همراه آنها می‌فرستاد. خوب فرق نظارت صحیح با تجسس که حرام است چیست؟ مرز این دو کجاست؟ اینها مسائلى است که حکومت اسلامى روشن شدن آنها را مى‌خواهد.

دین در زمینه امنیت و قدرت حرف‌ها زیادی براى گفتن دارد

عابدى اظهار داشت: در زمینه امنیت اجتماعى، امنیت اخلاقى، امنیت سیاسى و امنیت اقتصادى آیه و روایت زیاد داریم اما بین کتاب‌هایى که در مورد ولایت فقیه تألیف شده‌اند بنده حتى یک کتاب سراغ ندارم که به این مسائل پرداخته باشند.

وى افزود: مثلاً در بحث قدرت اگر قرار باشد ما حکومت اسلامى داشته باشیم آیا حکومت قدرت مى‌خواهد یا نمى‌خواهد؟ آیا قدرت یعنى ارتش و سپاه؟ یا اینکه دین خودش در قدرت حرف دارد؟ براى گفتن آیا قدرت باید قدرت نرم باشد یا قدرت سخت؟ در دفاع همه جانبه، دین چه مى‌گوید؟ این مسائل مربوط به حکومت است ولى در این زمینه‌ها هیچ کارى نشده است.

مباحثى مثل شکل حکومت اسلامى و کیفیت اداره آن را در درس خارج مطرح خواهم کرد

رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن با اشاره به بعضى دیگر از مسائل مربوط به حکومت اسلامى که در مورد آنها کار نشده است، خاطر نشان کرد: قرآن کریم مى‌فرماید اگر 10 نفر از شما باشند بر صد نفر از دشمن پیروز مى‌شوید به خاطر اینکه شما فقه دارید و آنها ندارند. خوب این آیات جنبه آموزش در جنگ را بیان مى‌کنند و یا این مسئله که اگر فقط قاضى حق صدور حکم بازداشت و زندان را دارد پس چطور گاهى ریس کلانترى و دادستان هم دستور بازداشت و تحقیق مى‌دهند؟ اینها که قاضى نیستند لذا بنده هدفم از مطرح کردن بحث ولایت فقیه در درس حضرت خارج پرداختن به این مسائل بود.

این مدرس درس خارج حوزه علمیه قم گفت: بنده قصد دارم که بحث‌هایى را مثل تجسس، مجازت، دستگیرى و سایر مسائلی که اشاره شد، مطرح کنم و فقط به مسئله وجود حکومت اسلامى در دین اکتفا نکنم بلکه به شکل حکومت اسلامى و کیفیت و روش اداره آن نیز بپردازم.

استاد عابدى ادامه داد: وقتى می‌خواهیم مال یتیمى را دست شخصى بدهیم این شخص باید عادل باشد ولى آیا لازم نیست ریس جمهور یک کشور عادل باشد؟ آیا لازم نیست ریس بانک مرکزى عادل باشد؟ یا اینکه عدالت در این افراد باید قوى‌تر هم باشد؟ این مسائلى که کلاً مغفول مانده و ان شاء الله مطرح خواهم کرد و نظر دین را بیان خواهم کرد. 

بحث تضعیف حکومت‌ها یک بحث مبتلابه و مغفول است

مدیر پژوهشى آستانه مقدس حضرت معصومه علیهاالسلام بحث تضعیف حکومت‌ها را یک بحث مبتلا به و مغفول دانست و عنوان کرد: بسیارى از افراد نمى‌دانند که تضعیف هر نظام و ایجاد هرج و مرج حرام است حتى اگر حکومتى ظالم باشد مگر این که مطمئن باشیم که با سرنگونى این نظام حکومت بهترى جاى گزین مى‌کنیم اما اگر فقط مى‌توانیم نظام موجود را خراب کنیم و هرج و مرج بیشتر درست کنیم آیا این کار درست است؟ یا خلاف شرع است؟

حجت‌الاسلام عابدى در پایان گفت‌وگوی خود با فارس اظهار داشت: یکى دیگر از سؤال‌هایى که مطرح است این است که آیا انتخابات با روح دین سازگار است و دین طرفدار انتخابات است؟ یا اینکه ما فقط فعلاً انتخابات را به عنوان  یک ظاهر دموکراسى برگزار مى‌کنیم؟ ان شاء الله این مباحث را که در فقه مطرح نشده بررسى خواهم کرد.