خبر
روایتی از متن و حاشیه بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه کتاب
0 (از 0 رأی)
آقا که رسیدند رئیس نمایشگاه و وزیر ارشاد رفتند به استقبال. سلام و علیک کردند و با آقا مصافحه کردند. آقا موقع ورود دست دکتر صالحی را گرفتند و آرام جوری که کسی نشنود به او چیزی گفتند. صالحی جواب داد: اگر فرصتی باشد گزارشی خدمتتان می دهم.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آیت الله العظمی خامنه ای ، KHAMENEI.IR نوشت:
وقتی مینی بوس ما خبرنگارها وارد محوطه ی نمایشگاه شد هنوز ساعت کار غرفه ها شروع نشده بود. مردم در محوطه نشسته بودند و به ما نگاه می کردند که با دوربین و وسایلمان پیاده شدیم و رفتیم سمت غرفه ها. توی نگاهشان حسرت «ای کاش» معلوم بود. محافظی که مسئول خبرنگارها بود جمعمان کرد و با ادب و متانت خواهش کرد هماهنگ باشیم. این شروع خوبی بود.
جمعیتی که می خواست این بازدید را پوشش بدهد، همه سرحال بودند و مشغول گفت و گو و شوخی. ظاهرا آقا قرار بود از غرفه ی نشر نی از انتهای شبستان وارد شوند و تا غرفه ی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ی اسلامی بیایند و بعد وارد راهروی ۱۸ شوند. اینطوری نشرهای مهم بیشتری را می دیدند.
غرفه دارها هم منتظر بودند، هم مشغول مرتب کردن و جابجایی کتاب ها. وسواس زیادی داشتند که کدام کتاب را بگذارند جلوی دید. برخی شان هم سعی می کردند از داخلِ راهروی شمالی نمایشگاه سرک بکشند تا آمدنِ آقا را از دست ندهند.
من راه افتادم به سمت در غربی مصلّا که متصل است به راهروی اصلی و محل عبور آقا. اوّلین غرفه، غرفه ی نشر نی است. مدیر نشر عاقله مردی است. هیجان دارد و واژه هایش دست خودش نیست. پرسیدم: «آخرین باری که آقا از غرفه تان بازدید کردند کی بود؟» گفت: «پارسال.» تذکر دادم آقا اساسا پارسال نمایشگاه نیامده اند. تأیید کرد و تصحیح کرد: «فکر کنم سالِ پیش از آن بود.»
آقایان صالحی معاون فرهنگی ارشاد، مختارپور دبیر نهاد کتابخانه ها و مؤمنی رئیس حوزه ی هنری، در راهرو بودند. آقای جنتی وزیر ارشاد هم کمی مانده به ساعت ۱۰ رسید. بعضی مسئولین با او شوخی می کردند که دیر رسیده. او هم توضیح داد که صبح جلسه ی هیأت دولت بوده و از آنجا سریع آمده مصلا. مسئول اجرایی بیت با وزیر شوخی می کرد که در محل نماز یعنی مصلا نمایشگاه کتاب برقرار شده. وزیر هم جواب داد نمایشگاه کتاب که خوب است نمایشگاه های دیگری هم برگزار شده که به فضای مصلا کم ارتباط بوده. مسئولین خیلی دیپلماتیک در موضوع مصلا یک و دو می کردند که جمعیت رفت سمت در ورودی.
آقا که رسیدند آقایان صالحی رئیس نمایشگاه و جنتی وزیر ارشاد رفتند به استقبال. سلام و علیک کردند و با آقا مصافحه کردند. آقا موقع ورود دست دکتر صالحی را گرفتند و آرام جوری که کسی نشنود به او چیزی گفتند. صالحی جواب داد: اگر فرصتی باشد گزارشی خدمتتان می دهم.
آقا وارد نشر نی شدند. مدیر آن با احترام شروع کرد به توضیح دادن. آقا کنار قفسه های کتاب ایستاده بودند و کتاب ها را نگاه می کردند. مدیر نی کتابی را نشان داد و گفت: این کتاب یادداشت های فؤاد روحانی است. آقا گفتند: همان روحانی که از نفتی های قدیمی بود؟ او کتاب های دیگری هم درباره ی موضوع نفت دارد. مدیر توضیح می داد و آقا کتاب ها را می دیدند. فرهنگ جدید مداخل موضوعی پست مدرنیسم تألیف آقای رشیدیان یکی از آنها بود. آقا وقتی به آخر غرفه رسیدند گفتند: کارکردتان خوب است. این کتاب ها همه برای دو سه سال اخیر است؟ و مدیر تأیید کرد.
آقا پرسیدند: فروشتان چطور است؟ مدیر گفت: خوب است.
- بیشتر چه کتاب هایی فروش دارد؟
- ادبیات و کتاب های دانشگاهی.
- رمان؟
- فروش رمان خوب است.
موقع بیرون آمدن از نشر نی آقا به قفسه ای اشاره کردند که: اینها چیست؟ گفتند: نمایشنامه. آقا گفتند: اینها را هم می خرند؟ گفتند: بله. کما بیش. بیشتر دانشجوهای هنر.
بیرون از نشر نی و قبل از نشر چشمه آقای مهدوی راد رفت جلو و سلام کرد. آقا با لبخند خوش وبش کردند و پس از چندکلامی که رد و بدل شد، گفتند: بچرخید بین کتاب ها و کیف کنید.
***
آقا وارد نشر چشمه شدند. آقا با همان سرعتی که از نظامی ها سان می بینند، از مقابل کتاب های چشمه رد می شدند و جواب سلام چشمه ای ها را می دادند. نزدیکِ خروجی، مسئول غرفه خودش را معرفی کرد. آقا از او درباره کتاب های تازه ی نشر چشمه پرسیدند. او هم ردیف وسط را نشانِ آقا داد و گفت ۱۲۰ عنوان کتاب جدید دارند. این بار رهبر انقلاب با تأنّی و سرعت کمتری کتاب ها را دیدند. کیاییان گفت: اجازه می دهید دیوان عطار را خدمتتان تقدیم کنم. بعد از مصحح دیوان گفت و از کامل بودن کارش که من خوب نشنیدم.
***
غرفه ی بعدی مرکز بود. اسم مدیر نشر مرکز رمضانی بود. آقا گفتند: شما با آن آقای رمضانی که ناشر بودند نسبت دارید. مسئول غرفه گفت بله و ندانستم گفت عموی من است یا من عمویش هستم. آقا گفتند: بله رمضانی از اسم های معروف نشر است.
آقا در غرفه مرکز بیشتر دیدند تا گفتگو کنند. دست روی کتاب تاریخ بیهقی جعفر مدرس صادقی گذاشتند و پرسیدند: این تاریخ بیهقی چه فرقی با بقیه دارد. آقای رمضانی جواب داد: کمی ساده سازی شده برای مخاطب عمومی تر. آقا گفتند: متن را که عوض نکرده؟ رمضانی گفت: نه. موقع رفتن پرسیدند: اسم انتشارات مرحوم رمضانی چی بود؟ مسئول مرکز جواب داد: اول کلاله خاور بود بعد شد شرق و بعدش هم ابن سینا. آقا گفتند: بله ابن سینا زمان جوانی ما بود.
آخر غرفه هم دست روی کتابی گذاشتند که نفهمیدم چیست و گفتند: آقای کزازی کار خوبی کرده.
***
غرفه ی بعدی نشر قطره بود. آقا مشغول کتاب شدند و از غرفه دار پرسیدند: این آقای مصفا با مصفای معروف نسبتی دارد. ممکن است این آمادگی ذهنی آقا نسبت به مصفاهای معروف برگردد به دوستی ایشان با امیری فیروزکوهیِ شاعر. غرفه دار گفت نمی داند. جلوتر خانمی به آقا گفت: سلام. شما این قرآن را دارید؟ آقا جواب دادند: من قرآن های زیادی دارم، حالا کی ترجمه کرده؟
-آقای کریمخانی... اجازه می دهید تقدیم کنم.
و اینچنین قرآنی به قرآن های رهبر انقلاب اضافه شد و آقا هم تشکر کردند. ایشان کتابی را هم به بقیه نشان دادند و گفتند: «این دختر پاکستانی را هم دارند در دنیا بزرگ می کنند». «ملاله» همان دختر پاکستانی است که طالبان در راه مدرسه او را ترور نافرجام کرد؛ او بعدها جایزه ی صلح نوبل را بخاطر فعالیت هایی در حوزه زنان می گیرد.
باز هم موقع رفتن از غرفه به نمایشنامه ها اشاره کردند و پرسیدند: این نمایشنامه ها مشتری داره؟ غرفه دار جواب داد: بله، می برند. آقا از غرفه خارج شد و به وزیر که کنارش می آمد گفت: اخیرا گزارش هایی از نمایش های روی صحنه به من رسید که خوب نبود. باید به این موضوع توجه جدی کنید.
***
آقا وارد غرفه ی سوره مهر شدند و ملّت صلوات فرستادند. آقایان مؤمنی شریف و حمزه زاده آمدند به استقبال. اول از بخش کتاب های تعاملی به آقا گزارش دادند که صدای نویسنده هم جزو کتاب هست و در کتاب کودکان آهنگ و ترانه هم. مؤمنی از کتاب های سوره مهر گفت: اینها کتاب های بیداری اسلامی است. آقا پرسیدند: فروش اینها چطور است. مؤمنی گفت: خیلی خوب. حالا جلوتر در پرفروش ها توضیح می دهم. برخلاف حرف هایی که می زنند این کتاب ها هم فروش می رود، هم خوانده می شود. بعد کتابی را نشان داد و گفت: یک کار علمی و پژوهشی نشان داده این کتاب را ۲ میلیون نفر خوانده اند یعنی سه برابر تیراژ. (فکر کنم کتاب دا بود). کتاب آن بیست وسه نفر را هم نشان داد و گفت: بعد از لطف حضرت عالی این کتاب هم پرفروش شد. کتاب خاطرات سردار ناصری (پنهان زیر باران) هم کتاب خوبی است که البته حقش ادا نشده. کتاب دسته یک را هم نشان آقا داد و گفت: جلد دوم این کتاب هم از نگاه ستاد رو به اتمام است، این هم جلد ۶ و ۷ کتاب جاده جنگ. آقا گفتند: ئه! پس جلد ۶و ۷ هم آمد.
-بعد از فرمایش شما ما روی خاطرات ارتشی ها هم کار کردیم. دریادار سیاری بعد از کتاب تکاوران نیروی دریایی گفتند این کتاب اولین کتاب نیروی دریایی است.
بعد به قفسه ای اشاره کرد و گفت: اینها هم تازه هاست. پروژه ی ۱۵ خرداد دارد در ۱۸ جلد تمام می شود. پرفروش های ما هم اینجا هستند. همه جور کتابی در پرفروش ها هست، شعر، خاطره، رمان... گاهی ما از استقبال مردم عقب می مانیم. این هم کتاب آقای ژرفاست.
آقا گفتند: بله ایشان را می شناسم. مؤمنی ادامه داد سه تا از کتاب های ما در جایزه ی جلال که جایزه مهمی است برنده شد. همین طور در جایزه ی کتاب دفاع مقدس و قلم زرین هم برنده داشتیم که نشان از کیفیت کتاب هاست.
یک دفعه از دریچه ی جایگاهی که برای تحویل کتاب های سوره به مشتریان است سه چهار تا کله بیرون آمد به سلام کردن. آقا لبخند زدند و گفتند شما آنجا چه کار می کنید و همه خندیدند. فضا که عوض شد، غرفه داران سوره ریختند اطراف آقا به دست بوسی. مؤمنی هم که می خواست و نمی توانست قضیه را جمع کند گفت: الحمدلله همکاران ما به شما ارادت دارند.
غرفه ی بعدی ققنوس بود. حسین زادگان مسئول ققنوس گفت ۹۴ کتاب جدید دارد و سر جمع با تجدید چاپی ها ۳۶۰ عنوان. آقا از این رونق تعجب کردند. گشتی داخل غرفه زدند و کتابی را برداشتند: این شوالیه رمان است؟
-نه یک کتاب تاریخی درباره جنگ آوران است.
آقا کتاب های دیگری را هم برداشتند و درباره شان سؤال کردند. حسین زادگان هم به آقا کتاب هدیه داد.
***
آقا وارد نشر ثالث شدند. جعفریه از ایشان استقبال کرد. آقا پرسیدند: چرا ثالث؟ به اخوان هم مربوط است این اسم؟ جعفریه گفت: بی ارتباط نیست ولی بیشتر به خاطر این ثالث شد که سه بار اسم نشر عوض شد. اول هدایت بود بعد روایت شد و سومین بار اسمش را گذاشتیم ثالث.
آقا گفتند: شما مشهدی که نیستی؟ جعفریه با خنده گفت: نه. بعد آقا کتاب ها را دیدند، کتاب هایی درباره شاملو، شفیعی، اخوان. از آن بین کتابی را برداشتند و پرسیدند: این رمانه؟ گفت: نه خاطرات خودنوشت یوسا* است. آقا کتاب را ورانداز کردند و مطالبی درمورد یوسا گفتند. جعفریه کتاب دیگری را هم نشان داد و گفت: یک خانمی رفته خانه ی مشاهیر تهران را پیدا کرده و سرگذشت خانه ها را نوشته، مثلا خانه ی دانشور، منزل عمران صلاحی، منزل شریعتی... آقا پرسیدند: مگر شریعتی در تهران خانه داشت؟ جعفریه تأیید کرد. آقا گفتند: گمان نمی کنم. شریعتی در حسینیه ی ارشاد یک اتاق داشت که وقتی تهران می آمد آنجا ساکن می شد. بعد از زندان هم فکر کنم خیلی تهران نبود... شاید هم بعدا خانه ای گرفته... شاید.
جعفریه ی ثالث چند تا از کتاب های این نشر را به آقا هدیه داد. روضه نوح حسن محمودی و کتابی از سید علی صالحی میان کتاب ها بود. (الان که این گزارش را می نویسم شنیدم محمودی از اینکه کتابش دست آقا رسیده خیلی خوشحال شده است). کسی که کتاب ها را می برد، حواسش بود هر کتاب را داخل کیسه مخصوص همان انتشارات قرار دهد.
آقا که داشتند وارد نشر بعدی می شدند، مدیر نشر ثالث با خنده ای حسرت آلود گفت: «آقا را از ما دور کردند.» جعفریه بعدش ادامه داد: «آقا درباره ی یوسا صحبت کردند. بعید می دانم ۹۹ درصد مسئولین بدانند یوسا پوشیدنی است، خوردنی است، چیست؟» جعفریه می گفت دوست داشت آقا بیشتر می ماندند و بیشتر با ایشان صحبت کنند؛ چون آقا یک کتاب خوان حرفه ای اند، «بیش از آن که یک آدم سیاسی یا یک آدم معمولی باشند.»
***
در انتشارات نگاه، مدیر انتشارات را ندیدم. گویا آن ها کمی دیر رسیده بودند و راه ها بسته بود و به غرفه نرسیدند. این را یکی از کارمندان ارشاد که از سرِ ناچاری توی نشر نگاه موقع بازدید آقا نشسته بود بهم گفت. آقا همان اول گفتند: چی دارید آقا؟ غرفه دار کتاب هایی را نشان داد که بیشتر رمان ایرانی بود. آقا پرسیدند: اینها مشتری دارد؟ غرفه دار گفت: بله می خرند استقبال خوبه. آقا گفتند: امیدوارم کیفیتش هم خوب باشد. بعد فرهنگ دانشنامه کارا را نشان آقا دادند که خرمشاهی سال ها روی آن کار کرده بود.
آقا کتاب ها را می دیدند و جلو می رفتند. کتابی را برداشتند و گفتند: این دو جلده؟ ژان کریستف در مجموعه کتاب های جیبی قدیم ۷-۸ جلد بود. کتاب دیگری را برداشتند و نگاه کردند و آرام گفتند:... اخوان خدابیامرز! آخر غرفه هم اشاره کردند به کتابی که: این کتاب را کسی میخرد؟ غرفه دار گفت: نه متاسفانه. آقا فوری گفتند: متاسفانه ندارد، اصلا کتاب خوبی نیست.
آقای انصاریِ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) جلوی غرفه شان آمد استقبال آقا. خوش وبش کنان وارد غرفه شدند. انصاری توضیح می داد و آقا کتاب می دیدند: عکس های ارزشمند را در این کتاب جمع کردیم... کتاب جدید دوره ی ۱۷ جلدی اسناد است که به ترتیب تاریخ اسناد، درآمده...بخش خاطرات مان فعال است و خاطرات شاگردان امام را جمع می کنیم... اسناد مربوط به شهرهای مختلف مرتبط با انقلاب را هم جمع کردیم... آقای روحانی هم جلد ۲و۳ کتابشان را نوشتند...
آقا یک جمله گفتند و از غرفه درآمدند: کسانی که این کارها را برای شما انجام می دهند باید آدم های حسابی باشند، هم کار بلد باشند و هم دلشان با انقلاب باشد.
آقا که رفتند انصاری گفت فرصت نشد که کامل تر برای آقا کارهای نشر را توضیح بدهد. فرصت اندک است، موقع توضیح های طولانی تر نیست.
***
-شما نسبتی با شهید مطهری دارید؟
-بله من پسر آقا مجتبی هستم.
-اِ حدس زدم. شباهت هم دارید.
غرفه بعدی صدرا بود که نوه ی شهید مطهری توضیح می داد. هم زمان با بازدید آقا از غرفه ی صدرا، سخنرانی معروف شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی که درباره ی فلسطین بود پخش می شد. آقا وقت رفتن به پسر آقا مجتبی گفتند: سلام من را به خانم بزرگ برسان.
مطهری کوچک که ترکیب صورتش به جدّش رفته بود با نگاه مشتاق حضور آقا در غرفه ی بعدی را پیگیری می کرد. او گفت از این که دیدم آقا آخرین تازه های چاپ ما را پیگیری می کنند شگفت زده شدم.
***
قبل از اینکه آقا وارد غرفه سخن بشود، آقای مهدوی راد که دبیر کتاب سال و دبیر جایزه ی جلال بود، جلو آمد و گفت اینجا کتاب های قرآنی خوبی دارد. مسئول نشر سخن سلام و علیک کرد. آقا گفتند: شما علمی هستید؟ مسئول گفت: بله علی اصغر علمی.
-شما محبت می کنید کتاب ها را می فرستید و من هم نگاه می کنم. حالا از علمی ها کی فعاله؟ علی اصغر علمی هم یک نمودار درختی نشان آقا داد از اجدادش که در حوزه ی نشر مشغول کار بودند.
دکتر صالحی به آقا می گفت که کلکسیون آثار علمی ها از دوره قاجاریه و عباس میرزا تا امروز یک گنجینه خوب است.
آقای مهدوی راد کتابی به آقا نشان داد که درباره ی آثار خواجه عبدالله انصاری بود. به آقا گفت: نویسنده در این کتاب اثبات کرده با سند که بیشتر نوشته های خواجه عبدالله مال خودش نیست و نوشته کسی به اسم پیرِ هری است با تاریخ ۲۰۰ سال پیش از خواجه عبدالله. آقا به شوخی گفتند: زحمت کشیده!
آقا کتاب های دیگر را دیدند. به منطق الطیر که رسیدند پرسیدند: آقای شفیعی کدکنی منطق الطیر را کامل کار کردند؟ علی اصغر علمی جواب مثبت داد. کتاب دیگری را نشان آقا داد. آقا پرسیدند: یعنی این کتاب از علی نامه ای که آقای شفیعی درآورده قدیمی تره؟ علمی جواب داد: بله. این مال صفویه است. پهلوان نامه هایی است به سبک شاهنامه.
درباره کتابی هم آقای مختارپور توضیح داد که: کار سجاد آیدانلوست، خیلی آدم محققیه.
علمی توضیح داد سری آثار جمالزاده را منتشر کرده و ۲۰ عنوان از داوری اردکانی و ۱۸ جلد در ترازوی نقد که آقا گفتند: این ۱۸ جلد را خواندم.
غرفه ی فرهنگ معاصر غرفه کتاب های فرهنگ نامه و مرجع بود. مسئول غرفه توضیح داد کارشان چاپ کتاب های مرجع است اما با توسعه ی فضای مجازی و خلأ قانونی به ما ضربه وارد آمده و مجبور شدیم کارهای دیگری هم چاپ کنیم. ما ویرایش های جدید فرهنگ ها را ارائه می کنیم مثلا این فرهنگ عربی با حذف ال از کلمات عربی فقط کلمات را آورده و دیگر ریشه ی کلمات لازم نیست بررسی شود. آقا پرسید: فرهنگ لغات چینی هم دارید. جواب منفی بود. مسئول غرفه کتاب هایی را نشان داد و گفت این هم یک مجموعه ی ۱۴ جلدیه که... آقا بی درنگ گفتند که: بله اینها را خواندم. دکتر صالحی گفت: این انتشارات در حد یک آکادمی علمی فعالیت دارد. مسئول غرفه کتابی را نشان آقا داد که اسمش چین بود. نوشته ی کیسینجر. درباره ی توسعه ی چین. مختارپور هم درباره ی رمان آبلوموف توضیح داد و شخصیت اصلی رمان که آقا آخر حرف او گفتند: این رمان را سال ها پیش خواندم.
مسئول غرفه یک کتاب سه جلدی را در آخر بازدید نشان داد و گفت این هم فرهنگِ هنر است. آقا گفتند: این را هم دیدم. آقا از این غرفه هم کتاب بردند.
***
امروز فرصت شد تا با حجت الاسلام و المسلمین رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ی اسلامی صحبت کنم. او تا به حال هم پای آقا در نمایشگاه نبوده است و این اولین باری است که همراه ایشان است. آقا قرار است در غرفه ی پژوهشگاه دمی استراحت کنند و بعد به بازدیدشان ادامه بدهند. رشاد گفت آقا پشت کتاب هایی که می خوانند به ساعت و تاریخ یادداشت می نویسند. او گفت برخی از این یادداشت ها را که منتشر هم نشده دیده است. بیش ترشان بعد از نیمه شب مطالعه می شوند. رشاد گفت آقا در زمینه های مختلف مطالعه می کنند
وقت استراحت آقا در غرفه ی پژوهشگاه آقای رشاد گفت حدود ۱۴۰۰ کتاب و مجله چاپ کرده اند ولی تیراژها پایین است مثلا ۳۰۰ نسخه. آقا خیلی تعجب کردند. یک نفر از آن عقب گفت: برای نابودی آمریکا و اسراییل و داعش صلوات! آقا آرام گفتند: اگر با صلوات نابود می شدند ده تا صلوات می فرستادیم! آقا با رشاد صحبتشان را ادامه دادند. صدایشان به سختی می رسید، ولی فکر کنم حتی اگر به خوبی می شنیدم هم فایده نداشت. سطح بحث خیلی بالا و علمی بود.
آقا حال آقای آخوندی را هم پرسیدند که نشسته بود. بالاخره چای آوردند و جمع آرام شد. دکتر جنتی و دکتر صالحی یک سمت نشسته بودند و آقای رشاد سمت دیگر. دکتر صالحی افراد حاضر را معرفی کرد.
توضیحاتی درباره نشر بعد از انقلاب به آقا داد و حرف هایی که به سختی شنیده می شد. از دور می شنیدم آقا درباره ی جشنواره ها و نگرانی کتاب فروش ها و خوب بودن نسبی وضعیت نشر بعد از انقلاب و قابل تأمل بودن قدر مطلق نشر، حرفهایی زدند.
بعد از استراحت، آقا این بار در راهروی ۱۸ به بازدیدشان ادامه دادند.
در غرفه ی صهبای دانش پرسیدند: چی چاپ می کنید؟
-روانشناسی.
-فروش خوبه؟
-الحمدلله، راضی هستیم.
آقا به هر غرفه که می رسیدند از کتاب ها می پرسیدند و چاپ های جدید. غرفه دار اگر جوابی نداشت زود می گذشتند. در غرفه ی طرح فردا که عکس رحیم پور ازغدی را به دیوار داشت، گفتند: سلام من را به آقای رحیم پور برسانید.
در غرفه ی طراحان ایماژ همان سؤال را پرسیدند: چی چاپ می کنید؟
-روانشناسی.
-مثل اینکه روانشناسی خیلی مشتری داره!
نشر طراحان ایماژ از بحث های مالیاتی گله داشتند، ولی بیشتر نشرها گله گذاری نمی کردند. همه یا راضی بودند یا حداقل می گفتند: الحمدلله.
نشر طاهریان هم که روانشناسی کار می کرد گفت: «ما خوب می فروشیم.»
برخی از اطلاع رسانی ضعیف می گفتند. مسئول ضریح آفتاب از تورم کاغذ ناخرسند بود. خانمی در نشر صلاه آن قدر غرق در گریه بود که نمی توانست زبان به کلام باز کند. غرفه دار صابرین گفت: «دوست دارم کتاب هدیه کنم.»
نشر صورت گر دوست داشت نمایشگاه طوری باشد که در آن آمد و شد راحت تر باشد؛ آمد و شد در راهروها برای خرید کتاب ها. وقتی آقا درباره ی استقبال مردم پرسیدند، جواب داد خوب است، نسبت به سال های گذشته بهتر است. صحیفه ی خرد هم کتابی از آقای منتظری را به نمایشگاه آورده بود. آقا کتاب آقای منتظری را دیدند و پرسیدند: درس های ایشان است. غرفه دار گفت: مصاحبه ها و یادداشت ها و ... بعد از بازدید آقا، غرفه دار به من می گفت چطور می توانم نامه ای به دست آقا برسانم. برایم سؤال بود، الان که آقا این جا بود چرا نامه اش را آماده نکرده بود. گفتم: «نامه ات را که نوشتی، باید بدهی به واحد ارتباطات مردمی.» گفت درخواستی هم دارد. بعد به من گفت می تواند صریح حرف بزند. خودم را آماده کردم برای شنیدن حرفِ صریحش. نگاهی هم به اطراف کردم که کسی نباشد که بخواهد گیر بدهد به ما.
گفتم بگو. گفت چرا نباید در آن شبستان باز باشد.
خنده ام گرفت از سطحِ درخواستش. البته کاش به او می گفتم که در الان باز شده است. عوامل اجرایی اینجور تنظیم کرده بودند که پشت سر حرکت آقا پارتیشن ها را جابجا می کردند تا دسترسی عمومی به غرفه ها سریعتر صورت بگیرد.
در غرفه ی صریر آقا سراغ آقای بهزاد را گرفتند. مسئول غرفه از درآوردن کتاب های شناسنامه یادمان های مناطق جنگی به توصیه ی آقا گزارش داد و آقا کتاب ها را دیدند.
غرفه ی مجمع ناشران کم کتاب بود. البته چون ناشر نیست نباید انتظار داشت کتاب در غرفه داشته باشد. نرسیده بودند بالای غرفه هم اسم شان را بزنند؛ آنها راجع به لیست هایی که برای مطالعه آماده کرده بودند توضیح دادند و از تلاشی که برای توزیع کتاب های «من زنده ام» و کتابی دیگر به انجام رسانده بودند. حضور آقا خیلی طول نکشید ولی خوب گوش دادند و تشویق شان کردند.
مسئول غرفه ی صبح پیروزی گفت: ما مردم لرستان آماده ایم. آقا هم جواب دادند خدا شما لرها را حفظ کند.
یک بنده خدایی در یکی از غرفه ها به آقا گفت: ۱۵ ماه است ازدواج کرده ام و یک سال است که ناگهانی خانمم نابینا شده. شب خوابیده و صبح نابینا بلند شده. لطفا دعا کنید و تبرکی بدهید برای شفایش. آقا فوری پرسیدند: دکتر هم رفتید؟ جوان توضیح داد دکتر رفتن هایش را... آقا ناراحت شدند و همانجا دعایی خواندند و چفیه شان را به جوان دادند.
در نشر صادق آقا به کتاب کبریت احمر اشاره کردند و پرسیدند: کی این کتاب را می خرد؟ غرفه دار گفت: طلبه ها طالبند. بعد آقا به دکتر صالحی و دیگران در مورد نویسنده و رگ و ریشه اش به احترام توضیح دادند.
در غرفه ی شهید زین الدین آقا به داماد شهید گفتند به خانواده ی شهید سلامشان را برساند. آقا در غرفه ی یک ناشر کُرد درباره شعرای پارسی گوی کرد پرسیدند. غرفه دار اسم گلشن را برد. آقا گفتند: خدا بیامرزدش، گلشن را می شناسم. از زنده ها بگو. غرفه دار نمی دانست. غرفه دار نشر شهید فهمیده هم این قدر از دیدار آقا خوشحال بود که آن را بهترین روز زندگی اش می دانست. انتظار داشت آقا قرآنی را که همسرِ غرفه دار داده بود، امضاء کند که آقا گفتند الان امکان پذیر نیست.
یک نفر هم در غرفه دیگری یک قرآن گرفت سمت آقا که «لطفا برایمان تبرک کنید». آقا با تعجب گفتند «من قرآن را تبرک کنم؟! من اگر دستم را به قرآن بزنم دست من متبرک می شود».
شمیم قلم از رواج نسخه های پی دی اف کتاب های بازار در اینترنت خبر داد. نسخه های غیر مجازی که هم نشر الکترونیک را با خطر مواجه می کند و هم نشر کاغذی را. شلفین هم از تجدید دیدارش با آقا پس از دوازده سال می گفت.
در غرفه ی شلاک آقا معنی اسم نشر را پرسیدند و غرفه دار گفت: به مازندرانی یعنی باران تند. در غرفه ی شکرانه آقا عکس آقای صادقی تهرانی را شناختند. پرسید شما با ایشان نسبت دارید. غرفه دار گفت پسر صادقی است. می خواست تفسیر پدرش را هدیه کند. آقا گفتند دارم. از خودشان گرفتم.
نوبت غرفه ی شهرستان ادب شد که امسال یکی از ناشران نمونه شده بود. آقا، علی محمد مؤدب را تحویل گرفتند. کتاب های جدید نشر را طلب کردند و شناخت نامه ی قزوه را در جواب گرفتند. همین طور سال گرگ. آقا پرسیدند اسم این کتاب شبیه گرگ سالی امیر حسین فردی است. مؤدب توضیح داد سال گرگ برگزیده ی جشنواره ی داستان انقلاب است که آن موقع خود آقای فردی دبیرش بود. آقا کتابی را هم برداشتند و پشت کتاب را نگاه کردند شعر معروف از آخر مجلس را خواندند. «ما سینه زدیم، بی صدا باریدند/ از هر چه که دم زدیم، آن ها دیدند/ ما مدعیان صف اول بودیم/ از آخر مجلس شهدا را چیدند.» یک نفر پرسید کتاب کیست و آقا جواب دادند: «کتاب میلاد!» عرفان پور را می گفتند. موقع رفتن آقا گفتند مجموع کارهای شما الحمدلله خوب است. یک نفر از داخل غرفه گفت: آقا ما دوستتان داریم. آقا هم جواب داد: من هم دوستتان دارم.
غرفه دار شهرستان ادب بعد از رفتن آقا از توجه و دقت ایشان به کتاب صحبت کرد و از مسئولین خواست که آن ها همین قدر کتاب ها به ویژه در حوزه های شعر و داستان را جدی بگیرند و بخوانند. نشرهای دیگری هم بودند که بلافاصله پس از دیدار با آقا گفتند که از دیدن آقا خوشحالند و باعث افتخارشان است که رهبرشان این چنین به کتاب اهمیت می دهند. غرفه دار یکی از نشرها، کتاب یاد دوست را به آقا هدیه داد. بعدش گفت که لای کتاب یک نامه هم برای آقا نوشته است. گفتم در نامه چه نوشته است؟ گفت نامه ی فدایت شوم است. لبخندی زدم: «ان شاءالله مسأله ات حل شود.»
شقایق، نشر افکار، نشر البرز (که از علمی هاست)، سایه بان، همه به سؤال و جواب چی چاپ می کنید و راضی هستیم و الحمدالله و موفق باشید گذشت. در شرکت کتاب های جیبی که وابسته به امیرکبیر بود آقا مدت بیشتری ایستادند. غرفه دار توضیح داد که دارند همان کار کتاب های جیبی قدیم را ادامه می دهند با انتخاب و خلاصه کردن رمان ها و تولید آثار جدید. آقا دست روی کتابی گذاشتند و خوب نگاهش کردند. مختارپور گفت: این مجموعه ۱۴ جلدی زندگانی معصومین را آقای قزلی نوشته که شما کتاب پنجره های تشنه اش را تقریظ کردید. آقا به تأیید سر تکان دادند.
نشر شباهنگ هم دوست داشت چیزی به آقا بگوید که فرصت نشد. بهش گفتم: «دوست داشتی چه بگویی؟» گفت: «شخصی بود.»
در شرکت سهامی انتشار آقا سراغ آقای محجوب را گرفتند. همین طور جواب الحمدلله در برابر سؤال وضعتان چطور است.
در غرفه ی چاپ و نشر بین الملل هم غرفه دار کتاب آنتوان بارا درباره ی حضرت زینب سلام الله علیها را نشان آقا داد و گفت: نویسنده اش دوست داشت این کتاب را به دست شما برساند. آوازه ی کتاب خوانی آقا بین المللی شده!
صدای قرآن قبل از نماز بلند شد. غرفه ی تعاونی ناشران گیلان آخرین غرفه ای بود که آقا بازدید کردند. تا اینجا حدود ۷۰ غرفه! آقا بشاش تر از وقتی وارد نمایشگاه شده بودند تصمیم به ترک مصلا گرفتند. تازه نیمی از غرفه های راهروی ۱۹ را دیده بودند که دست های شان را بلند کردند به نشانه ی خداحافظی. باقی غرفه دارهای راهروی ۱۹ و ۲۰ که نوبت به شان نرسید، با حسرت دست تکان می دادند و از آقا خداحافظی کردند.
موقع رفتن باز آقا دکتر صالحی را پیش خودشان فراخواندند و نکاتی گفتند. آقا که راه افتادند، صدای قرآن پخش می شد و راهروی آخر هم به روی مردم باز شد تا آنها هم در میان کتاب ها بچرخند و لذت ببرند.
* خورخه ماریو پدرو بارگاس یوسا (زادهٔ ۲۸ مارس ۱۹۳۶م) داستان نویس، مقاله نویس، سیاست مدار و روزنامه نگار پرو واز مهمترین رمان نویسان و مقاله نویسان معاصر آمریکای جنوبی است.
وقتی مینی بوس ما خبرنگارها وارد محوطه ی نمایشگاه شد هنوز ساعت کار غرفه ها شروع نشده بود. مردم در محوطه نشسته بودند و به ما نگاه می کردند که با دوربین و وسایلمان پیاده شدیم و رفتیم سمت غرفه ها. توی نگاهشان حسرت «ای کاش» معلوم بود. محافظی که مسئول خبرنگارها بود جمعمان کرد و با ادب و متانت خواهش کرد هماهنگ باشیم. این شروع خوبی بود.
جمعیتی که می خواست این بازدید را پوشش بدهد، همه سرحال بودند و مشغول گفت و گو و شوخی. ظاهرا آقا قرار بود از غرفه ی نشر نی از انتهای شبستان وارد شوند و تا غرفه ی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ی اسلامی بیایند و بعد وارد راهروی ۱۸ شوند. اینطوری نشرهای مهم بیشتری را می دیدند.
غرفه دارها هم منتظر بودند، هم مشغول مرتب کردن و جابجایی کتاب ها. وسواس زیادی داشتند که کدام کتاب را بگذارند جلوی دید. برخی شان هم سعی می کردند از داخلِ راهروی شمالی نمایشگاه سرک بکشند تا آمدنِ آقا را از دست ندهند.
من راه افتادم به سمت در غربی مصلّا که متصل است به راهروی اصلی و محل عبور آقا. اوّلین غرفه، غرفه ی نشر نی است. مدیر نشر عاقله مردی است. هیجان دارد و واژه هایش دست خودش نیست. پرسیدم: «آخرین باری که آقا از غرفه تان بازدید کردند کی بود؟» گفت: «پارسال.» تذکر دادم آقا اساسا پارسال نمایشگاه نیامده اند. تأیید کرد و تصحیح کرد: «فکر کنم سالِ پیش از آن بود.»
آقایان صالحی معاون فرهنگی ارشاد، مختارپور دبیر نهاد کتابخانه ها و مؤمنی رئیس حوزه ی هنری، در راهرو بودند. آقای جنتی وزیر ارشاد هم کمی مانده به ساعت ۱۰ رسید. بعضی مسئولین با او شوخی می کردند که دیر رسیده. او هم توضیح داد که صبح جلسه ی هیأت دولت بوده و از آنجا سریع آمده مصلا. مسئول اجرایی بیت با وزیر شوخی می کرد که در محل نماز یعنی مصلا نمایشگاه کتاب برقرار شده. وزیر هم جواب داد نمایشگاه کتاب که خوب است نمایشگاه های دیگری هم برگزار شده که به فضای مصلا کم ارتباط بوده. مسئولین خیلی دیپلماتیک در موضوع مصلا یک و دو می کردند که جمعیت رفت سمت در ورودی.
آقا که رسیدند آقایان صالحی رئیس نمایشگاه و جنتی وزیر ارشاد رفتند به استقبال. سلام و علیک کردند و با آقا مصافحه کردند. آقا موقع ورود دست دکتر صالحی را گرفتند و آرام جوری که کسی نشنود به او چیزی گفتند. صالحی جواب داد: اگر فرصتی باشد گزارشی خدمتتان می دهم.
آقا وارد نشر نی شدند. مدیر آن با احترام شروع کرد به توضیح دادن. آقا کنار قفسه های کتاب ایستاده بودند و کتاب ها را نگاه می کردند. مدیر نی کتابی را نشان داد و گفت: این کتاب یادداشت های فؤاد روحانی است. آقا گفتند: همان روحانی که از نفتی های قدیمی بود؟ او کتاب های دیگری هم درباره ی موضوع نفت دارد. مدیر توضیح می داد و آقا کتاب ها را می دیدند. فرهنگ جدید مداخل موضوعی پست مدرنیسم تألیف آقای رشیدیان یکی از آنها بود. آقا وقتی به آخر غرفه رسیدند گفتند: کارکردتان خوب است. این کتاب ها همه برای دو سه سال اخیر است؟ و مدیر تأیید کرد.
آقا پرسیدند: فروشتان چطور است؟ مدیر گفت: خوب است.
- بیشتر چه کتاب هایی فروش دارد؟
- ادبیات و کتاب های دانشگاهی.
- رمان؟
- فروش رمان خوب است.
موقع بیرون آمدن از نشر نی آقا به قفسه ای اشاره کردند که: اینها چیست؟ گفتند: نمایشنامه. آقا گفتند: اینها را هم می خرند؟ گفتند: بله. کما بیش. بیشتر دانشجوهای هنر.
بیرون از نشر نی و قبل از نشر چشمه آقای مهدوی راد رفت جلو و سلام کرد. آقا با لبخند خوش وبش کردند و پس از چندکلامی که رد و بدل شد، گفتند: بچرخید بین کتاب ها و کیف کنید.
***
آقا وارد نشر چشمه شدند. آقا با همان سرعتی که از نظامی ها سان می بینند، از مقابل کتاب های چشمه رد می شدند و جواب سلام چشمه ای ها را می دادند. نزدیکِ خروجی، مسئول غرفه خودش را معرفی کرد. آقا از او درباره کتاب های تازه ی نشر چشمه پرسیدند. او هم ردیف وسط را نشانِ آقا داد و گفت ۱۲۰ عنوان کتاب جدید دارند. این بار رهبر انقلاب با تأنّی و سرعت کمتری کتاب ها را دیدند. کیاییان گفت: اجازه می دهید دیوان عطار را خدمتتان تقدیم کنم. بعد از مصحح دیوان گفت و از کامل بودن کارش که من خوب نشنیدم.
***
غرفه ی بعدی مرکز بود. اسم مدیر نشر مرکز رمضانی بود. آقا گفتند: شما با آن آقای رمضانی که ناشر بودند نسبت دارید. مسئول غرفه گفت بله و ندانستم گفت عموی من است یا من عمویش هستم. آقا گفتند: بله رمضانی از اسم های معروف نشر است.
آقا در غرفه مرکز بیشتر دیدند تا گفتگو کنند. دست روی کتاب تاریخ بیهقی جعفر مدرس صادقی گذاشتند و پرسیدند: این تاریخ بیهقی چه فرقی با بقیه دارد. آقای رمضانی جواب داد: کمی ساده سازی شده برای مخاطب عمومی تر. آقا گفتند: متن را که عوض نکرده؟ رمضانی گفت: نه. موقع رفتن پرسیدند: اسم انتشارات مرحوم رمضانی چی بود؟ مسئول مرکز جواب داد: اول کلاله خاور بود بعد شد شرق و بعدش هم ابن سینا. آقا گفتند: بله ابن سینا زمان جوانی ما بود.
آخر غرفه هم دست روی کتابی گذاشتند که نفهمیدم چیست و گفتند: آقای کزازی کار خوبی کرده.
***
غرفه ی بعدی نشر قطره بود. آقا مشغول کتاب شدند و از غرفه دار پرسیدند: این آقای مصفا با مصفای معروف نسبتی دارد. ممکن است این آمادگی ذهنی آقا نسبت به مصفاهای معروف برگردد به دوستی ایشان با امیری فیروزکوهیِ شاعر. غرفه دار گفت نمی داند. جلوتر خانمی به آقا گفت: سلام. شما این قرآن را دارید؟ آقا جواب دادند: من قرآن های زیادی دارم، حالا کی ترجمه کرده؟
-آقای کریمخانی... اجازه می دهید تقدیم کنم.
و اینچنین قرآنی به قرآن های رهبر انقلاب اضافه شد و آقا هم تشکر کردند. ایشان کتابی را هم به بقیه نشان دادند و گفتند: «این دختر پاکستانی را هم دارند در دنیا بزرگ می کنند». «ملاله» همان دختر پاکستانی است که طالبان در راه مدرسه او را ترور نافرجام کرد؛ او بعدها جایزه ی صلح نوبل را بخاطر فعالیت هایی در حوزه زنان می گیرد.
باز هم موقع رفتن از غرفه به نمایشنامه ها اشاره کردند و پرسیدند: این نمایشنامه ها مشتری داره؟ غرفه دار جواب داد: بله، می برند. آقا از غرفه خارج شد و به وزیر که کنارش می آمد گفت: اخیرا گزارش هایی از نمایش های روی صحنه به من رسید که خوب نبود. باید به این موضوع توجه جدی کنید.
***
آقا وارد غرفه ی سوره مهر شدند و ملّت صلوات فرستادند. آقایان مؤمنی شریف و حمزه زاده آمدند به استقبال. اول از بخش کتاب های تعاملی به آقا گزارش دادند که صدای نویسنده هم جزو کتاب هست و در کتاب کودکان آهنگ و ترانه هم. مؤمنی از کتاب های سوره مهر گفت: اینها کتاب های بیداری اسلامی است. آقا پرسیدند: فروش اینها چطور است. مؤمنی گفت: خیلی خوب. حالا جلوتر در پرفروش ها توضیح می دهم. برخلاف حرف هایی که می زنند این کتاب ها هم فروش می رود، هم خوانده می شود. بعد کتابی را نشان داد و گفت: یک کار علمی و پژوهشی نشان داده این کتاب را ۲ میلیون نفر خوانده اند یعنی سه برابر تیراژ. (فکر کنم کتاب دا بود). کتاب آن بیست وسه نفر را هم نشان داد و گفت: بعد از لطف حضرت عالی این کتاب هم پرفروش شد. کتاب خاطرات سردار ناصری (پنهان زیر باران) هم کتاب خوبی است که البته حقش ادا نشده. کتاب دسته یک را هم نشان آقا داد و گفت: جلد دوم این کتاب هم از نگاه ستاد رو به اتمام است، این هم جلد ۶ و ۷ کتاب جاده جنگ. آقا گفتند: ئه! پس جلد ۶و ۷ هم آمد.
-بعد از فرمایش شما ما روی خاطرات ارتشی ها هم کار کردیم. دریادار سیاری بعد از کتاب تکاوران نیروی دریایی گفتند این کتاب اولین کتاب نیروی دریایی است.
بعد به قفسه ای اشاره کرد و گفت: اینها هم تازه هاست. پروژه ی ۱۵ خرداد دارد در ۱۸ جلد تمام می شود. پرفروش های ما هم اینجا هستند. همه جور کتابی در پرفروش ها هست، شعر، خاطره، رمان... گاهی ما از استقبال مردم عقب می مانیم. این هم کتاب آقای ژرفاست.
آقا گفتند: بله ایشان را می شناسم. مؤمنی ادامه داد سه تا از کتاب های ما در جایزه ی جلال که جایزه مهمی است برنده شد. همین طور در جایزه ی کتاب دفاع مقدس و قلم زرین هم برنده داشتیم که نشان از کیفیت کتاب هاست.
یک دفعه از دریچه ی جایگاهی که برای تحویل کتاب های سوره به مشتریان است سه چهار تا کله بیرون آمد به سلام کردن. آقا لبخند زدند و گفتند شما آنجا چه کار می کنید و همه خندیدند. فضا که عوض شد، غرفه داران سوره ریختند اطراف آقا به دست بوسی. مؤمنی هم که می خواست و نمی توانست قضیه را جمع کند گفت: الحمدلله همکاران ما به شما ارادت دارند.
غرفه ی بعدی ققنوس بود. حسین زادگان مسئول ققنوس گفت ۹۴ کتاب جدید دارد و سر جمع با تجدید چاپی ها ۳۶۰ عنوان. آقا از این رونق تعجب کردند. گشتی داخل غرفه زدند و کتابی را برداشتند: این شوالیه رمان است؟
-نه یک کتاب تاریخی درباره جنگ آوران است.
آقا کتاب های دیگری را هم برداشتند و درباره شان سؤال کردند. حسین زادگان هم به آقا کتاب هدیه داد.
***
آقا وارد نشر ثالث شدند. جعفریه از ایشان استقبال کرد. آقا پرسیدند: چرا ثالث؟ به اخوان هم مربوط است این اسم؟ جعفریه گفت: بی ارتباط نیست ولی بیشتر به خاطر این ثالث شد که سه بار اسم نشر عوض شد. اول هدایت بود بعد روایت شد و سومین بار اسمش را گذاشتیم ثالث.
آقا گفتند: شما مشهدی که نیستی؟ جعفریه با خنده گفت: نه. بعد آقا کتاب ها را دیدند، کتاب هایی درباره شاملو، شفیعی، اخوان. از آن بین کتابی را برداشتند و پرسیدند: این رمانه؟ گفت: نه خاطرات خودنوشت یوسا* است. آقا کتاب را ورانداز کردند و مطالبی درمورد یوسا گفتند. جعفریه کتاب دیگری را هم نشان داد و گفت: یک خانمی رفته خانه ی مشاهیر تهران را پیدا کرده و سرگذشت خانه ها را نوشته، مثلا خانه ی دانشور، منزل عمران صلاحی، منزل شریعتی... آقا پرسیدند: مگر شریعتی در تهران خانه داشت؟ جعفریه تأیید کرد. آقا گفتند: گمان نمی کنم. شریعتی در حسینیه ی ارشاد یک اتاق داشت که وقتی تهران می آمد آنجا ساکن می شد. بعد از زندان هم فکر کنم خیلی تهران نبود... شاید هم بعدا خانه ای گرفته... شاید.
جعفریه ی ثالث چند تا از کتاب های این نشر را به آقا هدیه داد. روضه نوح حسن محمودی و کتابی از سید علی صالحی میان کتاب ها بود. (الان که این گزارش را می نویسم شنیدم محمودی از اینکه کتابش دست آقا رسیده خیلی خوشحال شده است). کسی که کتاب ها را می برد، حواسش بود هر کتاب را داخل کیسه مخصوص همان انتشارات قرار دهد.
آقا که داشتند وارد نشر بعدی می شدند، مدیر نشر ثالث با خنده ای حسرت آلود گفت: «آقا را از ما دور کردند.» جعفریه بعدش ادامه داد: «آقا درباره ی یوسا صحبت کردند. بعید می دانم ۹۹ درصد مسئولین بدانند یوسا پوشیدنی است، خوردنی است، چیست؟» جعفریه می گفت دوست داشت آقا بیشتر می ماندند و بیشتر با ایشان صحبت کنند؛ چون آقا یک کتاب خوان حرفه ای اند، «بیش از آن که یک آدم سیاسی یا یک آدم معمولی باشند.»
***
در انتشارات نگاه، مدیر انتشارات را ندیدم. گویا آن ها کمی دیر رسیده بودند و راه ها بسته بود و به غرفه نرسیدند. این را یکی از کارمندان ارشاد که از سرِ ناچاری توی نشر نگاه موقع بازدید آقا نشسته بود بهم گفت. آقا همان اول گفتند: چی دارید آقا؟ غرفه دار کتاب هایی را نشان داد که بیشتر رمان ایرانی بود. آقا پرسیدند: اینها مشتری دارد؟ غرفه دار گفت: بله می خرند استقبال خوبه. آقا گفتند: امیدوارم کیفیتش هم خوب باشد. بعد فرهنگ دانشنامه کارا را نشان آقا دادند که خرمشاهی سال ها روی آن کار کرده بود.
آقا کتاب ها را می دیدند و جلو می رفتند. کتابی را برداشتند و گفتند: این دو جلده؟ ژان کریستف در مجموعه کتاب های جیبی قدیم ۷-۸ جلد بود. کتاب دیگری را برداشتند و نگاه کردند و آرام گفتند:... اخوان خدابیامرز! آخر غرفه هم اشاره کردند به کتابی که: این کتاب را کسی میخرد؟ غرفه دار گفت: نه متاسفانه. آقا فوری گفتند: متاسفانه ندارد، اصلا کتاب خوبی نیست.
آقای انصاریِ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) جلوی غرفه شان آمد استقبال آقا. خوش وبش کنان وارد غرفه شدند. انصاری توضیح می داد و آقا کتاب می دیدند: عکس های ارزشمند را در این کتاب جمع کردیم... کتاب جدید دوره ی ۱۷ جلدی اسناد است که به ترتیب تاریخ اسناد، درآمده...بخش خاطرات مان فعال است و خاطرات شاگردان امام را جمع می کنیم... اسناد مربوط به شهرهای مختلف مرتبط با انقلاب را هم جمع کردیم... آقای روحانی هم جلد ۲و۳ کتابشان را نوشتند...
آقا یک جمله گفتند و از غرفه درآمدند: کسانی که این کارها را برای شما انجام می دهند باید آدم های حسابی باشند، هم کار بلد باشند و هم دلشان با انقلاب باشد.
آقا که رفتند انصاری گفت فرصت نشد که کامل تر برای آقا کارهای نشر را توضیح بدهد. فرصت اندک است، موقع توضیح های طولانی تر نیست.
***
-شما نسبتی با شهید مطهری دارید؟
-بله من پسر آقا مجتبی هستم.
-اِ حدس زدم. شباهت هم دارید.
غرفه بعدی صدرا بود که نوه ی شهید مطهری توضیح می داد. هم زمان با بازدید آقا از غرفه ی صدرا، سخنرانی معروف شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی که درباره ی فلسطین بود پخش می شد. آقا وقت رفتن به پسر آقا مجتبی گفتند: سلام من را به خانم بزرگ برسان.
مطهری کوچک که ترکیب صورتش به جدّش رفته بود با نگاه مشتاق حضور آقا در غرفه ی بعدی را پیگیری می کرد. او گفت از این که دیدم آقا آخرین تازه های چاپ ما را پیگیری می کنند شگفت زده شدم.
***
قبل از اینکه آقا وارد غرفه سخن بشود، آقای مهدوی راد که دبیر کتاب سال و دبیر جایزه ی جلال بود، جلو آمد و گفت اینجا کتاب های قرآنی خوبی دارد. مسئول نشر سخن سلام و علیک کرد. آقا گفتند: شما علمی هستید؟ مسئول گفت: بله علی اصغر علمی.
-شما محبت می کنید کتاب ها را می فرستید و من هم نگاه می کنم. حالا از علمی ها کی فعاله؟ علی اصغر علمی هم یک نمودار درختی نشان آقا داد از اجدادش که در حوزه ی نشر مشغول کار بودند.
دکتر صالحی به آقا می گفت که کلکسیون آثار علمی ها از دوره قاجاریه و عباس میرزا تا امروز یک گنجینه خوب است.
آقای مهدوی راد کتابی به آقا نشان داد که درباره ی آثار خواجه عبدالله انصاری بود. به آقا گفت: نویسنده در این کتاب اثبات کرده با سند که بیشتر نوشته های خواجه عبدالله مال خودش نیست و نوشته کسی به اسم پیرِ هری است با تاریخ ۲۰۰ سال پیش از خواجه عبدالله. آقا به شوخی گفتند: زحمت کشیده!
آقا کتاب های دیگر را دیدند. به منطق الطیر که رسیدند پرسیدند: آقای شفیعی کدکنی منطق الطیر را کامل کار کردند؟ علی اصغر علمی جواب مثبت داد. کتاب دیگری را نشان آقا داد. آقا پرسیدند: یعنی این کتاب از علی نامه ای که آقای شفیعی درآورده قدیمی تره؟ علمی جواب داد: بله. این مال صفویه است. پهلوان نامه هایی است به سبک شاهنامه.
درباره کتابی هم آقای مختارپور توضیح داد که: کار سجاد آیدانلوست، خیلی آدم محققیه.
علمی توضیح داد سری آثار جمالزاده را منتشر کرده و ۲۰ عنوان از داوری اردکانی و ۱۸ جلد در ترازوی نقد که آقا گفتند: این ۱۸ جلد را خواندم.
غرفه ی فرهنگ معاصر غرفه کتاب های فرهنگ نامه و مرجع بود. مسئول غرفه توضیح داد کارشان چاپ کتاب های مرجع است اما با توسعه ی فضای مجازی و خلأ قانونی به ما ضربه وارد آمده و مجبور شدیم کارهای دیگری هم چاپ کنیم. ما ویرایش های جدید فرهنگ ها را ارائه می کنیم مثلا این فرهنگ عربی با حذف ال از کلمات عربی فقط کلمات را آورده و دیگر ریشه ی کلمات لازم نیست بررسی شود. آقا پرسید: فرهنگ لغات چینی هم دارید. جواب منفی بود. مسئول غرفه کتاب هایی را نشان داد و گفت این هم یک مجموعه ی ۱۴ جلدیه که... آقا بی درنگ گفتند که: بله اینها را خواندم. دکتر صالحی گفت: این انتشارات در حد یک آکادمی علمی فعالیت دارد. مسئول غرفه کتابی را نشان آقا داد که اسمش چین بود. نوشته ی کیسینجر. درباره ی توسعه ی چین. مختارپور هم درباره ی رمان آبلوموف توضیح داد و شخصیت اصلی رمان که آقا آخر حرف او گفتند: این رمان را سال ها پیش خواندم.
مسئول غرفه یک کتاب سه جلدی را در آخر بازدید نشان داد و گفت این هم فرهنگِ هنر است. آقا گفتند: این را هم دیدم. آقا از این غرفه هم کتاب بردند.
***
امروز فرصت شد تا با حجت الاسلام و المسلمین رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ی اسلامی صحبت کنم. او تا به حال هم پای آقا در نمایشگاه نبوده است و این اولین باری است که همراه ایشان است. آقا قرار است در غرفه ی پژوهشگاه دمی استراحت کنند و بعد به بازدیدشان ادامه بدهند. رشاد گفت آقا پشت کتاب هایی که می خوانند به ساعت و تاریخ یادداشت می نویسند. او گفت برخی از این یادداشت ها را که منتشر هم نشده دیده است. بیش ترشان بعد از نیمه شب مطالعه می شوند. رشاد گفت آقا در زمینه های مختلف مطالعه می کنند
وقت استراحت آقا در غرفه ی پژوهشگاه آقای رشاد گفت حدود ۱۴۰۰ کتاب و مجله چاپ کرده اند ولی تیراژها پایین است مثلا ۳۰۰ نسخه. آقا خیلی تعجب کردند. یک نفر از آن عقب گفت: برای نابودی آمریکا و اسراییل و داعش صلوات! آقا آرام گفتند: اگر با صلوات نابود می شدند ده تا صلوات می فرستادیم! آقا با رشاد صحبتشان را ادامه دادند. صدایشان به سختی می رسید، ولی فکر کنم حتی اگر به خوبی می شنیدم هم فایده نداشت. سطح بحث خیلی بالا و علمی بود.
آقا حال آقای آخوندی را هم پرسیدند که نشسته بود. بالاخره چای آوردند و جمع آرام شد. دکتر جنتی و دکتر صالحی یک سمت نشسته بودند و آقای رشاد سمت دیگر. دکتر صالحی افراد حاضر را معرفی کرد.
توضیحاتی درباره نشر بعد از انقلاب به آقا داد و حرف هایی که به سختی شنیده می شد. از دور می شنیدم آقا درباره ی جشنواره ها و نگرانی کتاب فروش ها و خوب بودن نسبی وضعیت نشر بعد از انقلاب و قابل تأمل بودن قدر مطلق نشر، حرفهایی زدند.
بعد از استراحت، آقا این بار در راهروی ۱۸ به بازدیدشان ادامه دادند.
در غرفه ی صهبای دانش پرسیدند: چی چاپ می کنید؟
-روانشناسی.
-فروش خوبه؟
-الحمدلله، راضی هستیم.
آقا به هر غرفه که می رسیدند از کتاب ها می پرسیدند و چاپ های جدید. غرفه دار اگر جوابی نداشت زود می گذشتند. در غرفه ی طرح فردا که عکس رحیم پور ازغدی را به دیوار داشت، گفتند: سلام من را به آقای رحیم پور برسانید.
در غرفه ی طراحان ایماژ همان سؤال را پرسیدند: چی چاپ می کنید؟
-روانشناسی.
-مثل اینکه روانشناسی خیلی مشتری داره!
نشر طراحان ایماژ از بحث های مالیاتی گله داشتند، ولی بیشتر نشرها گله گذاری نمی کردند. همه یا راضی بودند یا حداقل می گفتند: الحمدلله.
نشر طاهریان هم که روانشناسی کار می کرد گفت: «ما خوب می فروشیم.»
برخی از اطلاع رسانی ضعیف می گفتند. مسئول ضریح آفتاب از تورم کاغذ ناخرسند بود. خانمی در نشر صلاه آن قدر غرق در گریه بود که نمی توانست زبان به کلام باز کند. غرفه دار صابرین گفت: «دوست دارم کتاب هدیه کنم.»
نشر صورت گر دوست داشت نمایشگاه طوری باشد که در آن آمد و شد راحت تر باشد؛ آمد و شد در راهروها برای خرید کتاب ها. وقتی آقا درباره ی استقبال مردم پرسیدند، جواب داد خوب است، نسبت به سال های گذشته بهتر است. صحیفه ی خرد هم کتابی از آقای منتظری را به نمایشگاه آورده بود. آقا کتاب آقای منتظری را دیدند و پرسیدند: درس های ایشان است. غرفه دار گفت: مصاحبه ها و یادداشت ها و ... بعد از بازدید آقا، غرفه دار به من می گفت چطور می توانم نامه ای به دست آقا برسانم. برایم سؤال بود، الان که آقا این جا بود چرا نامه اش را آماده نکرده بود. گفتم: «نامه ات را که نوشتی، باید بدهی به واحد ارتباطات مردمی.» گفت درخواستی هم دارد. بعد به من گفت می تواند صریح حرف بزند. خودم را آماده کردم برای شنیدن حرفِ صریحش. نگاهی هم به اطراف کردم که کسی نباشد که بخواهد گیر بدهد به ما.
گفتم بگو. گفت چرا نباید در آن شبستان باز باشد.
خنده ام گرفت از سطحِ درخواستش. البته کاش به او می گفتم که در الان باز شده است. عوامل اجرایی اینجور تنظیم کرده بودند که پشت سر حرکت آقا پارتیشن ها را جابجا می کردند تا دسترسی عمومی به غرفه ها سریعتر صورت بگیرد.
در غرفه ی صریر آقا سراغ آقای بهزاد را گرفتند. مسئول غرفه از درآوردن کتاب های شناسنامه یادمان های مناطق جنگی به توصیه ی آقا گزارش داد و آقا کتاب ها را دیدند.
غرفه ی مجمع ناشران کم کتاب بود. البته چون ناشر نیست نباید انتظار داشت کتاب در غرفه داشته باشد. نرسیده بودند بالای غرفه هم اسم شان را بزنند؛ آنها راجع به لیست هایی که برای مطالعه آماده کرده بودند توضیح دادند و از تلاشی که برای توزیع کتاب های «من زنده ام» و کتابی دیگر به انجام رسانده بودند. حضور آقا خیلی طول نکشید ولی خوب گوش دادند و تشویق شان کردند.
مسئول غرفه ی صبح پیروزی گفت: ما مردم لرستان آماده ایم. آقا هم جواب دادند خدا شما لرها را حفظ کند.
یک بنده خدایی در یکی از غرفه ها به آقا گفت: ۱۵ ماه است ازدواج کرده ام و یک سال است که ناگهانی خانمم نابینا شده. شب خوابیده و صبح نابینا بلند شده. لطفا دعا کنید و تبرکی بدهید برای شفایش. آقا فوری پرسیدند: دکتر هم رفتید؟ جوان توضیح داد دکتر رفتن هایش را... آقا ناراحت شدند و همانجا دعایی خواندند و چفیه شان را به جوان دادند.
در نشر صادق آقا به کتاب کبریت احمر اشاره کردند و پرسیدند: کی این کتاب را می خرد؟ غرفه دار گفت: طلبه ها طالبند. بعد آقا به دکتر صالحی و دیگران در مورد نویسنده و رگ و ریشه اش به احترام توضیح دادند.
در غرفه ی شهید زین الدین آقا به داماد شهید گفتند به خانواده ی شهید سلامشان را برساند. آقا در غرفه ی یک ناشر کُرد درباره شعرای پارسی گوی کرد پرسیدند. غرفه دار اسم گلشن را برد. آقا گفتند: خدا بیامرزدش، گلشن را می شناسم. از زنده ها بگو. غرفه دار نمی دانست. غرفه دار نشر شهید فهمیده هم این قدر از دیدار آقا خوشحال بود که آن را بهترین روز زندگی اش می دانست. انتظار داشت آقا قرآنی را که همسرِ غرفه دار داده بود، امضاء کند که آقا گفتند الان امکان پذیر نیست.
یک نفر هم در غرفه دیگری یک قرآن گرفت سمت آقا که «لطفا برایمان تبرک کنید». آقا با تعجب گفتند «من قرآن را تبرک کنم؟! من اگر دستم را به قرآن بزنم دست من متبرک می شود».
شمیم قلم از رواج نسخه های پی دی اف کتاب های بازار در اینترنت خبر داد. نسخه های غیر مجازی که هم نشر الکترونیک را با خطر مواجه می کند و هم نشر کاغذی را. شلفین هم از تجدید دیدارش با آقا پس از دوازده سال می گفت.
در غرفه ی شلاک آقا معنی اسم نشر را پرسیدند و غرفه دار گفت: به مازندرانی یعنی باران تند. در غرفه ی شکرانه آقا عکس آقای صادقی تهرانی را شناختند. پرسید شما با ایشان نسبت دارید. غرفه دار گفت پسر صادقی است. می خواست تفسیر پدرش را هدیه کند. آقا گفتند دارم. از خودشان گرفتم.
نوبت غرفه ی شهرستان ادب شد که امسال یکی از ناشران نمونه شده بود. آقا، علی محمد مؤدب را تحویل گرفتند. کتاب های جدید نشر را طلب کردند و شناخت نامه ی قزوه را در جواب گرفتند. همین طور سال گرگ. آقا پرسیدند اسم این کتاب شبیه گرگ سالی امیر حسین فردی است. مؤدب توضیح داد سال گرگ برگزیده ی جشنواره ی داستان انقلاب است که آن موقع خود آقای فردی دبیرش بود. آقا کتابی را هم برداشتند و پشت کتاب را نگاه کردند شعر معروف از آخر مجلس را خواندند. «ما سینه زدیم، بی صدا باریدند/ از هر چه که دم زدیم، آن ها دیدند/ ما مدعیان صف اول بودیم/ از آخر مجلس شهدا را چیدند.» یک نفر پرسید کتاب کیست و آقا جواب دادند: «کتاب میلاد!» عرفان پور را می گفتند. موقع رفتن آقا گفتند مجموع کارهای شما الحمدلله خوب است. یک نفر از داخل غرفه گفت: آقا ما دوستتان داریم. آقا هم جواب داد: من هم دوستتان دارم.
غرفه دار شهرستان ادب بعد از رفتن آقا از توجه و دقت ایشان به کتاب صحبت کرد و از مسئولین خواست که آن ها همین قدر کتاب ها به ویژه در حوزه های شعر و داستان را جدی بگیرند و بخوانند. نشرهای دیگری هم بودند که بلافاصله پس از دیدار با آقا گفتند که از دیدن آقا خوشحالند و باعث افتخارشان است که رهبرشان این چنین به کتاب اهمیت می دهند. غرفه دار یکی از نشرها، کتاب یاد دوست را به آقا هدیه داد. بعدش گفت که لای کتاب یک نامه هم برای آقا نوشته است. گفتم در نامه چه نوشته است؟ گفت نامه ی فدایت شوم است. لبخندی زدم: «ان شاءالله مسأله ات حل شود.»
شقایق، نشر افکار، نشر البرز (که از علمی هاست)، سایه بان، همه به سؤال و جواب چی چاپ می کنید و راضی هستیم و الحمدالله و موفق باشید گذشت. در شرکت کتاب های جیبی که وابسته به امیرکبیر بود آقا مدت بیشتری ایستادند. غرفه دار توضیح داد که دارند همان کار کتاب های جیبی قدیم را ادامه می دهند با انتخاب و خلاصه کردن رمان ها و تولید آثار جدید. آقا دست روی کتابی گذاشتند و خوب نگاهش کردند. مختارپور گفت: این مجموعه ۱۴ جلدی زندگانی معصومین را آقای قزلی نوشته که شما کتاب پنجره های تشنه اش را تقریظ کردید. آقا به تأیید سر تکان دادند.
نشر شباهنگ هم دوست داشت چیزی به آقا بگوید که فرصت نشد. بهش گفتم: «دوست داشتی چه بگویی؟» گفت: «شخصی بود.»
در شرکت سهامی انتشار آقا سراغ آقای محجوب را گرفتند. همین طور جواب الحمدلله در برابر سؤال وضعتان چطور است.
در غرفه ی چاپ و نشر بین الملل هم غرفه دار کتاب آنتوان بارا درباره ی حضرت زینب سلام الله علیها را نشان آقا داد و گفت: نویسنده اش دوست داشت این کتاب را به دست شما برساند. آوازه ی کتاب خوانی آقا بین المللی شده!
صدای قرآن قبل از نماز بلند شد. غرفه ی تعاونی ناشران گیلان آخرین غرفه ای بود که آقا بازدید کردند. تا اینجا حدود ۷۰ غرفه! آقا بشاش تر از وقتی وارد نمایشگاه شده بودند تصمیم به ترک مصلا گرفتند. تازه نیمی از غرفه های راهروی ۱۹ را دیده بودند که دست های شان را بلند کردند به نشانه ی خداحافظی. باقی غرفه دارهای راهروی ۱۹ و ۲۰ که نوبت به شان نرسید، با حسرت دست تکان می دادند و از آقا خداحافظی کردند.
موقع رفتن باز آقا دکتر صالحی را پیش خودشان فراخواندند و نکاتی گفتند. آقا که راه افتادند، صدای قرآن پخش می شد و راهروی آخر هم به روی مردم باز شد تا آنها هم در میان کتاب ها بچرخند و لذت ببرند.
* خورخه ماریو پدرو بارگاس یوسا (زادهٔ ۲۸ مارس ۱۹۳۶م) داستان نویس، مقاله نویس، سیاست مدار و روزنامه نگار پرو واز مهمترین رمان نویسان و مقاله نویسان معاصر آمریکای جنوبی است.