کاری که رهبر انقلاب به محمدرضا سرشار توصیه کردند (درباره زندگی پیامبر اسلام (ص))

دوشنبه 4 خرداد 1394

متن خبر
نظرات کاربران

درباره ی زندگی پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) چه می دانیم؟ شاید بسیاری از مردم نتوانند با کتاب های تاریخی ارتباط برقرار کنند و همین موجب شده که راجع به جزئیات زندگی پیامبر اطلاعات کمی داشته باشند. بسیاری از ما، تنها آن بخش هایی از حیات نورانی رسول اکرم را به یاد داریم که به صورت داستان به گوشمان رسیده است. حالا برای مأنوس شدن با حیات سرور کائنات، چه چیزی بهتر از اینکه زندگانی پرفرازونشیب و مملو از درسِ ایشان، در قالب یک رمان گرد آمده باشد.

البته نوشتن رمان درباره ی زندگانی معصومین (علیهم السلام)، کاری است سخت و طاقت فرسا. از سویی به دلیل حساس بودن روایتِ سیره ی معصومین، نیاز به اشراف روی منابع مختلف و تشخیص منابع قوی از ضعیف دارد، از سوی دیگر نویسنده باید بتواند در عین حفظ واقعیت های تاریخی، جذابیت ماجراها و داستان ها را حفظ کند تا وقتی خواننده آن را می خواند، احساس نکند که با یک متن خشک تاریخی روبه روست. محمدرضا سرشار به خوبی از عهده ی این مهم برآمده است. کم تر کسی است که محمدرضا سرشار مشهور به رضا رهگذر را نشناسد. اگر از کتاب ها یا داستان های او چیزی نخوانده باشید، به احتمال قوی قصه های ظهر جمعه را به گویندگی او شنیده اید. کسی که از سال ۱۳۵۶ دغدغه ی نوشتن برای کودکان و نوجوانان را داشته است، در سال ۱۳۵۸ خود را متأثر از رُمانی می بیند که درباره ی پیامبر اکرم خوانده و همین تلنگری می شود برای نوشتن درباره ی پیامبر. اولین حاصلِ این تلنگر، مجموعه ی رادیویی «از سرزمین نور» می شود که البته بنای اصلیِ رمانِ «آنک آن یتیمِ نظر کرده» نیز می باشد. موفقیت این برنامه ی رادیویی و استقبال از آن تا آنجا بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار دست اندرکاران آن فرمودند: «... هیچ پیغمبری زندگی روشن و مشخص و دقیق تاریخی ندارد. از زندگی شخصیت های دیگر تاریخی هم، کم تر به این دقت خبر داریم. بنابراین، میدان فعالیت باز است و ان شاءالله حتماً باید ادامه ی این برنامه را بسازید. فصل بعد از بعثت، طولانی تر خواهد شد. شاید مثلاً بالغ بر صدها بخش شود. که اشکال هم ندارد. این را یک پروژه ی بیست ساله در نظر بگیرید؛ و بنا بگذارید که در بیست سال این کار را به بهترین وجه تمام کنید. یعنی اگر آقای رهگذر، در ظرف بیست-سی سال، غیر از این کار هیچ کار دیگری انجام ندهد، باز هم کار بزرگی انجام داده است.» از همین روست که سرشار نیز مهم ترین عامل به ثمر رسیدن این رمان را تشویق های رهبر انقلاب می داند.

نویسنده ی این رمان، با زیرکی ضمن بهره گیری از زاویه ی دید تلفیقی توانسته هم رعایت امانت تاریخ را بکند و هم با تمسک به قوه ی خیال صحنه های زیبا و شورانگیزی را بیافریند. هرجا که نقل قول مستقیم از پیامبر یا دیگر راویان است خودشان سخن می گویند و در غیرِ آن، نویسنده به مثابه دانای کل به میدان می آید و بر جذابیت اثر می افزاید. تا جایی که وقتی رمان را می خوانید، گویی که در حال مشاهده ی فیلمی جذاب هستید و نمی توانید به جز فیلم به چیز دیگری توجه کنید. با صحنه های مختلف آن و با اتفاقاتی که برای نبی اکرم به وقوع می پیوندد گاه بغض می کنید، گاه اشکتان جاری می شود و گاه از ته دل شادمان می شوید و ناخودآگاه افتخار می کنید. حتی خواندن بسیاری از ماجراهایی که شاید برای ما تکرار باشد با توصیفات و صحنه آرایی های این نویسنده، مزه ی دیگری دارد. فرازی از این رمان را با هم می خوانیم:

عصرگاه بود، و تا خورشید در چاه باختر فرو شود، چندِ بلندای نیزه ای مانده بود. در این مجال، و تا فراخوانده شدگان از قوم سر رسند، علی و جعفر و عقیل و طالب و خواهران ایشان، هند و ریحانه، سخت گرم کار پاکیزه و مهیاسازی میهمانسرا و حیاط کوچک سرا بودند. به مطبخ اندر نیز، مادرشان فاطمه، در کار ساختن شربت و پختن حلوا و چیدن خرما در مجمعه مسین دایره ای شکل بود.

بوطالب اما، خود نشسته بر پلکان گلین بام، غرقه ی اندیشه های تلخِ دور و دراز خویش بود. نیز، از این رو که، از پس هفتاد و هشت سال زندگانی، که افزون بر چهار دهه آن به درویشی و دشواری سپری گشته بود، اکنون، دیگر آن نا و توان را نداشت تا در این گونه کارها به فرزندان و همسر خویش یاری رساند.

«چه مایه خودخواه و نادان اند این قوم! از من خواستار آن اند که برادرزاده ی خویش به ایشان واگذارم تا خون او را بریزند و در ازای آن، جوان ایشان را نزد خویش آورم و بپرورم!»

«- ای بوطالب؛ تو خود نیک آگاهی که در این ساعت، در جمله قریش، جوانی زیباتر و نیکخوتر و نیرومندتر از عُماره، پسر ولید مغیره، نیست. نیز، در میان قوم، کسی، ناموری پدر وی را ندارد. اینک که بر آن خواست های پیشین ما گردن ننهادی، این خواست ما را بپذیر: مردی در برابر مردی! ما عماره را به تو می دهیم، تا به جای محمد و خونبهای تو از آنِ تو باشد. تو نیز محمد را به ما واگذار، تا خون او بریزیم. چه، در برابر آنچه برادرزاده ی تو بر کیش ما روا می دارد، ما بیش از این تاب شکیبایی نداریم.»

ممکن است با مطالعه ی جمله های بالا بپرسید که چه لزومی داشت نگارنده با این ادبیات، رمانش را بنویسد. پاسخ این است که انتقال حال و هوای یک ماجرای تاریخی چنین ادبیاتی را می طلبیده است. اگر خودتان نیز این کتاب را مطالعه کنید، در پایان تصدیق خواهید کرد که چنین قلم و زبانی برای یک ماجرای تاریخی ضروری می نماید. از همین روست که این کتاب همان ویژگی خاص مجموعه ی «از سرزمین نور» را دارد؛ یعنی با خواندنش گویی خودت نیز در بطن ماجرا حضور داری و شخصیت ها را می بینی و حسشان می کنی. از همین روست که شاعر گرانمایه جناب حسن حسینی در وصف این کتاب چنین گفته: «گاه کلمه ها کلمه نیستند؛ مخمل هستند. جمله ها به نرمای نسیم در مقابل دیدگانت می وزند و غبار از روحت پاک می کنند. گاه توصیف ماجراها آن چنان دقیق می شود که گویی نویسنده سال ها خود آن ها را تجربه کرده است.»

شاید شما هم شنیده اید که مطالعه ی رمان را «تجربه ی حیاتی دیگر» می خوانند. مدتی را با یک ماجرا و شخصیت های آن مأنوس می شوید و آن ها با شما سخن می گویند و تأثیراتی بر شما می گذارند که شاید هرگز متوجه نشوید. با «آنک آن یتیم نظرکرده» نیز می توانید مدتی را با حضرت محمد(ص) و زندگانی ایشان مأنوس باشید.

به بهانه ی ایام بعثت حضرت ختمی مرتبت توصیف این رمان از ماجرای بعثت را می خوانیم:

محمد به هر گوشه آسمان که نگریست، او را دید.
پس، صدایی به لطافت باران و خوشنوایی آوای جویباران، از او برخاست:
- ای محمـ.....د!
محمد، با لرزه ای آشکار در صدا، پاسخ گفت: ب....بله؟
- بخ....وان!
- من...؟! چ ... چه بخوانم؟!
- نامِ خدایت را!
- چ...چگونه بخوانم؟
- بخوان به نام پروردگارت که بیافریند.
محمد، همنوا با آن موجود آسمانی، خواندن آغازید:
- ... آدمی را از لخته ای خون آفرید.
بخوان؛ و پروردگار تو، ارجمندترین است.
همو که به وسیله ی قلم آموزش داد.
و آدمی را، آنچه که نمی دانست، آموخت...

خواندن پایان گرفته بود. صدای آسمانی، فرو خفت. آنگاه، دیگربار، گوینده آن به هیأت نخستین درآمد؛ و آن توده نور آسمانی، به یکباره کمرنگ و سپس ناپدید گشت.

احساس خستگی ای ژرف، محمد را در بر گرفته بود. خویش را سخت کوفته می یافت. گویی تن او را با جمله استخوانهایش، در هاونی کوفته بودند. گرمایی تند در پیکر و سر خویش می یافت. انگار که در درونش کوره ای افروخته بودند. با این رو اما، شانه هایش، در لرزشی تند، از هیجان بود.

بُهتناک، خواست تا از جای برخیزد. لیک، در زانوانش نایی نمانده بود. پس، پاها در زیر سنگینی تن، دو تا شدند؛ و او، بر زمین پهن شد. در همان حال، پیشانی بر زمین نهاد، و صدایش به گریه، فراز شد....