در اسلام شب قدر با ارزش ترین و برترین شب ها معرفی شده و اهمیت آن تا حدی است که نه تنها آیات مختلفی از سور قرآن کریم به ویژگی هایش پرداخته، بلکه سوره ای نیز به نام قدر نازل شده است.
شب قدر از شب های مقدس و متبرک اسلامی است. خداوند در قرآن مجید از آن به بزرگی یاد کرده و سوره ای نیز به نام «سوره قدر» نازل فرموده است. در تمام سال، شبی به خوبی و فضیلت شب قدر نمی رسد. این شب، شب نزول قرآن، شب فرود آمدن ملائکه و روح نیز نام گرفته است. عبادت در شب قدر برتر از عبادت هزار ماه است. در این شب، مقدرات یک سال انسان ها و روزی ها، عمرها و امور دیگر مشخص می شود. ملائکه در این شب بر زمین فرود می آیند، نزد امام زمان (عج) می روند و آنچه را برای بندگان مقدر شده بر ایشان عرضه می دارند. شب زنده داری و تلاوت قرآن و مناجات و عبادت در این شب، بسیار توصیه و تأکید شده است.
شب قدر شب زاری و سبک شدن روح از بار گناهان و رهایی از دوزخ است، فرصتی دوباره برای اظهار شرمساری و پشیمانی از گذشته ها است. مبادا این فرصت را از دست دهیم و در این شب روحانی، از امور معنوی غافل شویم. مبادا شب قدر بگذرد و ما همچنان غرق در ناپاکی ها باقی بمانیم و خود را از عمق منجلاب به معراج پاکی و وارستگی نرسانیم. مبادا شبِ نماز و تلاوت بگذرد و ما از برکات این لحظه های شکوهمند و شیرین بی بهره بمانیم. در شب قدر که شب زنده داری می کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیک بختان ثبت می کند و آتش جهنم را بر ما حرام می سازد. آیا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک تر شویم؟ دعاهای شبهای رمضان مجموعه ای است روشنی بخش که با تکرار تلاوت آنها، آموزش های آن ها به صورت هدف هایی برای ما در می آیند. پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدف های مطرح شده در دعاها گام برداریم.
منابع کهن موجود درباره شب قدر
در کتاب های فراوانی نیز بر اعمال و اهمیت این شب توصیه و تاکید شده است. از جمله متون مرجع و کهن این حوزه می توان به «قاموس قرآن» نوشته سیدعلی اکبر قرشی، «تفسیر المیزان» از سیدمحمدحسین طباطبایی، «انسان و سرنوشت» تالیف شهید مطهری، «بحار الانوار» علامه مجلسی، «اقبال الاعمال» سیدبن طاووس شامل تحقیق و تصحیح جواد قیومی اصفهانی، «الکافی» شیخ کلینی و «المراقبات» از ملکی تبریزی اشاره کرد.
کتابشناسی شب های قدر
در سال های اخیر محققان فراوانی درباره اعمال، عبادات و توصیه های این شب ها آثاری را به رشته تحریر درآوردند که برخی از آن ها عبارتند:
- تنهاتر از شب قدر: برگزیده اشعار، سرودها و نوحه های ماه مبارک رمضان/ جعفر رسول زاده (آشفته)، محمود شریفی (کمیل)/ هران: آرام دل، ۱۳۹۲
- زمزمه های عارفانه در ماه مبارک رمضان: دعاهای روز ماه مبارک - اعمال شب های قدر - دعای جوشن کبیر - دعای افتتاح/ بخط عباس شاه قلعه ای/ تهران : نشر انسان برتر، ۱۳۹۲