اهتمام تشیع به تفسیر قرآن کریم در گفتگو با آیت الله سبحانی

آیت‌الله‌ سبحانی با اشاره به اهتمام تشیع به تفسیر قرآن کریم، اظهار کرد: این‏که می‏گویند قرآن در میان شیعه مهجور است، سخنی بسیار بی‏پایه و اساس است؛زیرا چگونه ممکن است که پیامبر اکرم(ص) قرآن را ثقل اکبر نام دهد ولی در میان ما مهجور باشد!

آیت‏الله‌ سبحانی در گفت‏وگوی اختصاصی با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، درباره شخصیت آیت‏الله معرفت اظهار کرد: خداوند در آیه 9 سوره مبارکه اسرا می‏فرماید: «ان هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم». رسول اکرم(ص) نیز بعد از رحلت‏شان دو یادگار سنگین و ارزشمند در میان امت نهادند که یکی کتاب خداوند و دیگری اهل بیت(ع) و عترت آن حضرت(ص) است.

وی افزود: خوشبختانه امیر مؤمنان(ع) نخستین کسی است که به تفسیر قرآن پرداخته و دیگر مفسران تلامیذ ایشان هستند. از نظر مسلمانان (عامه) مفسر بزرگ ابن عباس است که در واقع شاگرد امیر مؤمنان است. بعد از پیامبر اکرم(ص) عترت ایشان پیوسته در شرح و تبیین قرآن کوشش کردند و در حقیقت معلمان قرآن بودند.

این عالم برجسته شیعه با بیان این‏که پس از اهل بیت(ع)، علمای شیعه به قرآن اهتمام ویژه‏ای داشتند، تصریح کرد: علمای شیعه که جمعی از آنان اصحاب عترت رسول اکرم(ص) و گروهی هم که از رهروان غیبت آن بزرگواران بودند، تفسیرهای متعددی بر قرآن نوشته‏اند و نویسندگی آنان هم یک نواخت نیست.

وی با اشاره به رویکردهای مختلف تفسیری به قرآن کریم، بیان کرد: برخی از علمای شیعه آمده‏اند و لغات قرآن را شرح و معنی کردند، گروهی آمدند و ناسخ و منسوخ قرآن را معین کردند، برخی دیگر اسباب نزول، و گروهی هم تفسیر قرآن را نوشتند.

آیت‌الله‌ سبحانی با بیان این‏که بحمد الله از نظر افتخار، شیعه قدم اول را در مورد تفسیر قرآن برداشته است، تصریح کرد: برخی از این آثار بر اثر جنگ‏ها و غارت‏ها و ستم‏هایی که بر شیعه رفته است، اکنون در دست ما نیست، اما برخی دیگر در اختیار ما هست. علاوه بر این، فهارس کتب حاکی از زحمات بیشماری است که علمای شیعه درباره قرآن کشیده‏اند.

این مرجع جهان تشیع خاطرنشان کرد: این‏که می‏گویند قرآن در میان شیعه مهجور است، سخنی بسیار بی‏پایه و اساس است. هیچگاه قرآن در میان شیعه مهجور نبوده و نخواهد بود. چگونه می‏شود که پیامبر اکرم(ص) قرآن را ثقل اکبر نام می‏دهد و آن در میان ما مهجور باشد.

نویسنده تفسیر «منشور جاوید» بیان کرد: تفاسیر شیعه را در طول زمان در آخرین جلد تفسیر «مفاهیم القرآن» نوشته‏ام. تا آنجا که من تتبع کردم، شیعه در حدود 120 مفسر در طول چهارده قرن دارد. یکی دیگر از افتخارات شیعه این است که اولین بار پایه تفسیر موضوعی را نهاده است. غالبا مفسران تفسیر ترتیبی دارند و از اول قرآن تا حدی که بتوانند تفسیر می‌کنند، ولی اولین بار تفسیر موضوعی در شیعه به وجود می‏آید.

آیت‌الله‌ سبحانی با بیان این‌که آیات الاحکام نوشته شده در شیعه خود نوعی تفسیر موضوعی است، اظهار کرد: فرض کنید در کتاب طهارت، مجموع آیات و روایاتی که درباره طهارت است و در کتاب صلاة مجموع آیاتی که درباره نماز است، در کتاب صوم مجموع آیاتی که درباره روزه است، جمع شده است.

وی با اشاره به ابواب مختلف بحارالأنوار تصریح کرد: خوشبخانه مرحوم علامه مجلسی، گام بلندی در این زمنیه برداشته است و تفسیر موضوعی دارد. اگر از اول بحار الانوار تا آخر آن را مطالعه کنید، به هر بابی که می‏رسد، آیات آن باب را نمی‏آورد و بعدا وارد احادیث مرتبط با آن باب می‏شود. ان‌شاءالله در نظر داریم مجموع تفسیر موضوعی علامه مجلسی را در کتاب بحارالأنوار استخراج کنیم و به صورت کتابی تک جلدی ارائه دهیم.

نویسنده کتاب «مدخلی بر مسائل جدید کلامی» با اشاره به جایگاه علوم قرآن در تفسیر قرآن، بیان کرد: یکی از نقاط مهمی که در تفسیر لازم است، علوم قرآن است. علوم قرآن را شیعیان غالبا در مقدمه تفاسیر می‏نوشتند. به عنوان نمونه تفسیر «صافی» مقدمه را اختصاص داده به علوم قرآنی و همچنین مرحوم طبرسی این مسائل را در اوایل مجمع‏البیان آورده است.

آیت‌الله‌ سبحانی با بیان این‌که تعداد کسانی که علوم قرآنی را به صورت مستقل تدوین کردند، کم بوده است، تصریح کرد: مرحوم آیت‏الله معرفت که رضوان خداوند بر او باد، در حقیقت قهرمان علوم قرآن است که توانست در عصر ما مجموع علوم قرآنی را در هفت جلد به نام التمهید منتشر کند. نه تنها ناقل باشد، بلکه محقق هم باشد.

این عالم برجسته جهان تشیع افزود: علامه مجلسی در هر موضوعی که رسیده، با نقل اخبار و احترام به جایگاه آن، خودش نیز نظر داشت؛ در حقیقت کار بزرگ ایشان همان مسئله علوم قرآنی است که در شیعه در مقدمه تفاسیر بوده و ایشان به عنوان مستقل بحث کرده است. همانند کتاب «الأتقان فی علوم القرآن» سیوطی و یا کتاب «البرهان فی علوم القرآن» زرکشی.

آیت‌الله‌ سبحانی در بیان وجه تمایز کتاب‌های علوم قرآن اهل سنت و کتاب «التمهید» مرحوم آیت‌الله معرفت اظهار کرد: آن تألیفات بیشتر ناقل بیانات گذشته هستند، اما آیت‏الله معرفت یک محقق هست و انصافا خلأی را که در این بخش بود، پر کرد. کتاب «التمهید» هر کجا که برود، افتخار آیت‏الله معرفت و افتخار حوزه علمیه و شیعه است؛ زیرا این کتابی است که تنش ندارد و در عین حالی که تحقیق دارد خالی از تنش است.

آثار مکتوب زیر از این نویسنده اندیشمند در فروشگاههای دفتر نشر معارف و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه است:
آئین وهابیت
عقاید اسلامی در پرتو قرآن ، حدیث و عقل
فروغ ابدیت
فروغ ولایت
منشور عقاید امامیه
وهابیت مبانی فکری و کارنامه عملی
گزیده سیمای عقاید شیعه: خلاصه ترجمه کتاب دلیل المرشدین الی الحق الیقین
یاس در آتش: شهادت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در آینه اسناد تاریخی اهل سنت