محمدتقی نجفی اصفهانی

شیخ محمد تقی نجفی معروف به آقا نجفی اصفهانی (زاده: ۲۵ فروردین ۱۲۲۵، اصفهان - درگذشت: ۱۳ تیر ۱۲۹۳، اصفهان) از علمای معاصر شیعه بود که فعالیت‌های گسترده‌ای در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی نیز داشت.پدرش شیخ محمد باقر، از علمای بزرگ و از شاگردان صاحب جواهر و شیخ مرتضی انصاری و داماد مرحوم جعفر کاشف الغطا است و مادر وی زمزم‏ بیگم دختر دوم آیت ‏الله سید صدرالدین صدر از علما و مراجع بزرگ بودند و جدش شیخ محمد تقی صاحب " هدایة المسترشدین"، از علمای بزرگ شیعه دراواسط قرن سیزدهم است.
تحصیلات
وی در زادگاه خود به تحصیل علوم دینی روی آوردپس از فرا گرفتن مقدمات علم حوزوی، به نجف اشرف رفت و از محضر اساتید بزرگ چون شیخ مهدی نجفی، میرزای شیرازی، سیدعلی شوشتری، کسب علم کرد ، پس از حضور در درس بزرگان آن سامان به مقام عالی اجتهاد دست یافت و با اجازه متعددی که از این بزرگان و دیگران داشت دوباره به اصفهان برگشت. شیخ محمد تقی رازی، از بزرگان علمای امامیه اوایل سده چهاردهم هجری قمری بود که او را به عنوان جامع علوم معقول و منقول و حاوی فروع و اصول و قوت حافظه شناخته‏ اند.
وی می‌گوید در سالهای نخست چندان موفقیتی در دروس نداشته تا در شب عرفه به امام سوم شیعیان متوسل می‌شود:
در شب عرفه در رواق مطهر حضرت سیدالشهداء ـــ روحی لتربته الفداه‏ ـــ تا وقت سحر استغاثه نمودم و حضرت حبیب ابن مظاهر را به درگاه آن جناب شفیع گردانیدم. چون وقت سحر شد؛ بعد از تهجد گریه بسیار کردم. در همان جا به خواب رفتم. در عالم خواب دیدم؛ حبیب از ضریح بیرون آمد و بعضی از مصایب امام حسین(ع) را ذکر می‏ نمود و گریه می‏ کرد و وارد حرم شد. دیدم در ضریح گشوده شد و حضرت امام حسین(ع) ظاهر شدند. پس حبیب زیارت وارث را خواند و من نیز همان زیارت را می‏ خواندم. حضرت امام حسین(ع) جواب سلام حبیب را فرمودند. چون لمحه‏ ای گذشت؛ نظر شریف به جانب من فرمودند و [سپس] نظر به جانب آسمان فرمودند و این دعا را خواندند: اللهم یا مسبب الاسباب و یا مفتح الابواب و یا قاضی الحاجات و یا سامع المناجات و یا کافی‏ المهمات اسئلک بحق من حقه علیک عظیم ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تقضی حاجته.
اساتید

میرزا محمد حسن شیرازی
مهدی آل کاشف الغطا
شیخ راضی نجفی
آقا سید علی شوشتری

شاگردان

محمد ابراهیم کلباسی (۱۳۰۲ـــ۱۳۶۲)
سید احمد حسینی ‏خوانساری (۱‌۳۱۹‌ـــ۱۳۵۹)
اسدالله فاضل بیدآبادی (۱۳۶۰)
اسدالله گلپایگانی (۱۳۶۶)
سید محمد باقر ابطحی ‏حسینی ‏سدهی (۱۳۶۷ـــ ۱۳۹۰)
آقا سید محمد باقر موسوی مغوی (۱۳۰۴ـــ ۱۳۵۰)
محمد تقی کرمانی (۱۲۹۰ـــ۱۳۴۰)
ملا محمد جواد صافی گلپایگانی (۱۲۸۸ـــ۱۳۶۷)
سید حسن حسینی قوچانی معروف به آقانجفی (۱۲۹۴ـــ۱۳۶۲)
سید حسن واعظ فانی یزدی اصفهانی (۱۲۷۱ـــ۱۳۳۸)
حسین دشتکی اصفهانی (۱۳۴۴)
میرزا حسن‏ خان جابری انصاری (۱۲۸۷ـــ۱۳۷۶)
میرزا حسن قدسی (۱۳۶۷)
آقا میر سید حسن روضاتی (۱۲۹۴ـــ۱۳۷۷)
میرزا حسن نحوی ‏موسوی (۱۲۸۷ـــ۱۳۶۱)
حسین رشتی رییس‏ الطلاب
شیخ محمدحسین رشتی‏ قوچانی (۱۳۷۵)
سیدمحمدحسین حسینی ‏شوندی‏ همدانی
سید حسین خوانساری
آیت‏ الله العظمی حاج آقا حسین بروجردی (۱۲۹۲ـــ۱۳۸۰)
شیخ محمد حسین خوانساری کتاب فروش (۱۳۶۶)
سید محمد حسین رجایی‏ موسوی معروف به بلند (۱۳۴۸)
محمدرضا حسام‏ الواعظین (۱۳۰۱ـــ۱۳۸۱)
میرزا محمد رضا الهی ‏شهرکی (ابن حاج ملاطاهر) (۱۳۶۱)
میرزا محمد رضا سلماسی (۱۲۹۵ـــ۱۳۸۳)
آقا شیخ محمدرضا مهدوی‏ قمشه‏ ای (۱۳۸۸)
آقا سیدزین‏ العابدین موسوی مطهری واعظ (۱۳۶۰)
آقا سیدزین‏ العابدین طباطبایی ابرقویی (۱۳۷۲)
سید صدرالدین باطلی کوپایی (۱۳۰۱ـــ۱۳۷۲)
عباس خوانساری

تالیفات
تالیفات وی را تا صد عنوان شمرده‌اند که برخی از آنان چنین است:

فقه الامامیه (دوازده مجلد)
فقه الامامیه (کتاب الطهاره)

این کتاب در زمینه فقه استدلالی اجتهادی است و مشتمل بر چهل فصل از بحث طهارت است که عبارتند از، احکام آب ها، وضو، غسل، و تیمم، آقانجفی در این کتاب در بعضی از موارد برای یک مسأله شرعیه، دلایل زیادی از آیات و اخبار و اموال و اجماعات و ... می­ آورد و بر آن ایراداتی واردنموده و خود نیز جواب­ های بسیاری بدانها می­ دهد که این مطلب ما را به مقام و مرتبت بلند فقهی او رهنمون می­ گرداند. وی در این کتاب برای تحریر آن چه که رأیش بر آن استوار گشته، گاهی عباراتی را عیناً از کتب فقها، مانند: جواهر الکلام صاحب جواهر، انوار الفقاهه شیخ حسن بن شیخ جعفر کاشف الغطاء نقل می­ کند. اگرچه ظاهراً، مؤلف، این کتاب را نام گذاری نکرده است، اما سید مصلح الدین مهدوی در تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان و همینطور آقا بزرگ تهرانی در الذریعه، از این کتاب با عنوان «فقه ­الامامیه» یاد می­ کنند.

فقه الامامیه (کتاب الصلوه)

این کتاب به زبان عربی نوشته شده است.

دلایل الاحکام،
حقایق‏ الاسرار،
اسرار الزیاره
عنایات الرضویه
جامع‏ الاسرار
اشارة ایمانیة
دلایل الاصول
کتاب المتاجر
کاشف الاسرار
اسرارالشریعة
فضایل الائمه
مفتاح السعادة
جامع السعادة
حسام‏ الشیعة
اخلاق المومنین
ردیّه آقانجفی بر یهود
رساله توضیح المسایل فارسی
رساله در جبر و تفویض
رساله در دیات و قصاص
آداب الصلاه

آقانجفی این اثر را به فارسی تألیف و در سال 1292 ق (35 سالگی مؤلف) منتشر کرده است. در مقدمه کتاب آمده است:

از تتبع آیات و اخبار، معلوم می­ شود که هیچ طاعتی بهتر از نماز نیست؛ زیرا که تکمیل نفس که غرض اصلی در صدور اوامر و نواهی است، به اتیان نماز، بیش از همه تکالیف حاصل می­ گردد؛ به جهت این که در فعل صلاه، تأثیرات مخصوصه است که در غیر او از عبادات دیگر نیست. از آن جمله این که نماز فاعل خود را از ارتکاب قبیح و معصیت، باز می­ دارد.


بحث فی ولایت الحاکم الفقیه

که از رساله فقهی وی به نام «الحجر» برگرفته شده است و به تشریح مقوله مهم ولایت در عصر غیبت می‌پردازد.
 

الافاضات و منبع السعادات

وی در این اثر با بیانی زیبا و لطیف، مطالب نغز عرفانی را به نگارش درآورد. طریق عرفانی آقانجفی در این کتاب و سایر آثار عرفانی او، عرفان ولایی مطابق با علوم و معارف اهل بیت(ع) را منعکس می سازد.
فعالیت اجتماعی
 آقا نجفی اصفهانی، در کنار فعالیت های علمی اش، به فعالیت های اجتماعی پرداخت و در مقابل استبداد (ظل السلطان) حاکم مقتدر آن روز اصفهان، ایستاد و متهمین به خروج از دین را تعقیب کرد. از این رو، به دستور ناصرالدین شاه، او را در سال 1307 قمری به تهران آوردند و بار دیگر به دستور مظفرالدین شاه در سال 1321 قمری به تهران تبعید کردند که مدتی در تهران بود و بعد به اصفهان برگشت.
آقا نجفی در جنبش تنباکو از آغازگران مبارزه و دارای نفوذ معنوی فراوانی در منطقه بود.
 وی در دوران مرجعیت خود، در کمک به مردم و رفع ستم از ایشان اهتمام می‏ورزید و در جهت تامین وسایل آسایش آنان کوشش می‏کرد.
آیت الله حاج شیخ محمدتقی نجفی اصفهانی که رونق بخش و عهده دار حوزه علمیه اصفهان (بزرگ ترین حوزه علمیه و قوی ترین مرکز تحصیل معارف اسلامی آن روز ایران) بود. روحانیت نیز عمدتاً ازطریق این دو مظهر «قدرت دینی»، در زمان میرزای شیرازی و نهضت تحریم تنباکو به صورت بدنه ای فعّال، زنده و همبسته درآمده است؛ و دریغ و افسوس که اگر شیخ شهید را چندی بعد در مشروطه بخاطر پافشاری «محق ّ و مظلومانه»اش بر شرع و احکام شریعت به دار کشیدند.
برای مبارزه با «آقا نجفی اصفهانی» بازوی دوم میرزای شیرازی راه دیگری انتخاب کردند: «ترور شخصیت» و «نفی اعتبار».
 به تلگراف زیر که گزارشی است که از تلگرافخانه اصفهان به مرکز «تهران» رسیده است، توجه کنید: دیروز شنبه را آقانجفی و شیخ محمدعلی (برادر آقانجفی) اعلانات چندی درب مساجد و معابر چسبانیده، استعمال تنباکو را حرام و حمایت کنندگان فرنگی مرتد و عمله جات دخانیات را نجس خوانده و نوشته اند کسی از این جماعت را که دخالت در کار فرنگی دارند، به حمام و مسجد و سقاخانه راه ندهند. در حمام ها و قهوه خانه ها و مجالس علما و تجار و غیره، قلیان موقوف است.وی همچنین همزمان با حمله ایتالیا به لیبی نیز مکاتباتی با شاه عثمانی جهت دفاع از لیبی انجام داد.سید جمال الدین اسدآبادی پس از ملاقاتی که با آقانجفی داشته‌است، می‏ گوید:
حرارتی به کله‏ اش دیدم که در بیسمارک (بیزمارک) نبود و راستی اگر وزارت اعظم ایران را داشت؛ مانند امیرکبیر حفظ حدود مملکت را می‏ نمود که بیگانه از آن یک وجب نبرد.