سید عبدالحسین شرف الدین موسوی عاملی (۱۲۹۰-۱۳۷۷ه.ق) از مجتهدین شیعه و عالمان مدافع تقریب مذاهب بود که تلاش بسیاری برای وحدت شیعه و سنی و حل کردن ریشه های اختلاف آنها انجام داد. او از رهبران نهضت استقلال لبنان نیز به شمار می رود.
دو کتاب المراجعات و النص و الاجتهاد برای اثبات حقانیت شیعه با ادبیاتی علمی و به دور از توهین از برترین آثار او به شمار می رود. این دو کتاب به زبانهای مختلف ترجمه شده و توجه بسیاری از مسلمانان شیعه و سنی را به خود جلب کرده است.
برخی از مشهورترین استادان وی عبارتند از:آیات عظام آخوند خراسانی، شیخ الشریعه اصفهانی، سید محمد کاظم طباطبائی یزدی و میرزا حسین نوری.
سید عبدالحسین شرف الدین سال ۱۲۹۰ ه.ق در کاظمین متولد شد.او فرزند سید یوسف شرف الدین و زهرا صدر، دختر آیة الله سیدهادی صدر و خواهر سید حسن صدر، عالم دینی معروف و صاحب کتاب تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام بود. نسب وی به ابراهیم المرتضی، فرزند امام کاظم(ع) می رسد.
مهاجرت به عراق
پدرش هنگامی که شرف الدین یک ساله بود برای تحصیل به نجف مهاجرت کرد و در ۶ سالگی او را برای تعلیم به مکتب خانه فرستاد. سید عبدالحسین در ۸ سالگی به همراه خانواده به زادگاه خود جَبَل عامِل بازگشت. در ۱۷ سالگی با دختر عمویش ازدواج کرده و پس از فراگیری مقدمات علوم دینی نزد پدر، هنگامی که ۲۰ ساله بود برای ادامه تحصیل به نجف بازگشت. وی در ۳۲ سالگی اجازه اجتهاد گرفت.
شرف الدین در ابتدای ورودش به عراق با توصیه پدربزرگش (آیة الله سیدهادی صدر) ابتدا به سامرا رفت و در دروس «شیخ حسن کربلایی» (متوفی ۱۳۲۲) و شیخ باقر حیدر (متوفی ۱۳۳۳) شرکت کرد و صبح های جمعه در جلسه درس اخلاق حکیم الهی «آیة الله شیخ فتحعلی سلطان آبادی» حاضر می شد.
از ورود شرف الدین به سامرا یک سال نگذشته بود که میرزای شیرازی -مرجع بزرگ شیعیان- سامرا را ترک و به نجف اشرف عزیمت کرد. خروج میرزا از سامرا باعث شد که حوزه علمیه سامرا به یک باره تعطیل و تمام معلمان و شاگردان، از جمله شرف الدین و دیگر عالمان و مدرسان راهی نجف شوند. او همزمان با تحصیلات فقه و اصول به مطالعه جدی احادیث از منابع معتبر شیعه و سنی، مطالعه تاریخ اسلام و اعتقادات مشغول شد و ادبیات عرب و نویسندگی را نیز فراگرفت.
بازگشت به لبنان
وی پس از ۱۲سال تلاش در ۱۳۲۲ق به لبنان بازگشت. پس از ۳سال اقامت در شهر «شحور»، به دعوت مردم صور در جنوب لبنان راهی آنجا شد. وی با تأسیس حسینیه صور، مرکزی برای برگزاری برنامههای گوناگون دینی و اجتماعی ایجاد کرد.
زیر بنای کتاب المراجعات
در اواخر سال ۱۳۲۹ ق. برای دیدار از مصر و آشنایی با علمای دینی، دانشمندان، متفکران و نویسندگان آن دیار و ایجاد زمینه اتحاد مسلمانان راهی آن کشور شده و با شیخ سلیم بشری مُفتی دانشگاه الازهر آشنا شد. این دو عالم شیعه و سنی در موضوع جانشینی پیامبر اکرم ۱۱۲ نامه رد و بدل کردند که با نهایت ادب و احترام به صورتی کاملا علمی صورت گرفت. این مکاتبات ۲۵ سال بعد در قالب کتاب المراجعات منتشر شد.
این کتاب دربرگیرنده ۱۱۲ مکاتبه شرف الدین با مُفتی دانشگاه الازهر مصر، شیخ سلیم بشری مالکی است. موضوع نامه ها «خلافت و امامت از نظر شیعه» است که با مراجعه به آیات قرآن و منابع مورد قبول اهل سنت، استدلال های شیعه و اهل سنت مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
مبارزات سیاسی
در آن زمان مردم لبنان نیز بسان دیگر مردم سرزمین های اسلامی خواستار استقلال کشورشان و رهایی از زیر سلطه عثمانی بودند. شرف الدین در کنار مردم وارد میدان مبارزات سیاسی و درگیری های اجتماعی شد. پس از شکست عثمانی، لبنان تحت قیمومیت فرانسه قرار گرفت که واکنش علما را به دنبال داشت و شرف الدین نیز علیه فرانسویان فتوای جهاد داد.
در پی جستجوی فرانسویان برای دستگیری وی، او ابتدا به جبل عامل و سپس به دمشق هجرت کرد. اشغالگران کتابخانه او را آتش زدند و بخشی از نوشته های او در این حادثه از بین رفت. پس از یک سال شرایط بازگشت وی به شهر صور فراهم شد و او نیز مبارزه را تا استقلال لبنان در سال ۱۳۶۶ق ادامه داد.
در این دوران، شرف الدین مهاجرت یهودیان جهان به خاک فلسطین را برای آینده آن کشور خطرناک میدانست و همواره خطر یهودیان را برای فلسطین تذکر میداد.
در سال ۱۳۳۸ق مجددا با لباس مبدّل عازم مصر شد و در جهت وحدت شیعه و سنی تلاش کرد.
شرف الدین در مراسم حج سال ۱۳۴۰ق به تقاضای ملک حسین، نماز جماعت را در مسجدالحرام اقامه کرد و شیعه و سنی به او اقتدا کردند.
در اواخر ۱۳۵۵ق برای زیارت مشاهد مشرفه وارد عراق شد و در سال ۱۳۵۶ق با سفر به ایران ضمن زیارت شهرهای قم و مشهد با حوزه علمیه قم آشنایی بیشتری پیدا کرد.
در سال ۱۳۶۱ق مدرسه دخترانه «الزهرا» را تأسیس کرد که مخالفان با فشار دولت آن را بستند اما شرف الدین کلاس های آن سال را در خانه خود برپا کرد و سال بعد، مجدداً این مدرسه بازگشایی شد. بعدها دانشکده جعفریه را نیز تأسیس کرد.
در سال ۱۳۶۵ق مؤسسه خیریه ای برای کمک به نیازمندان تأسیس کرد و در سالهای آخر عمر خود نیز کتاب النص و الاجتهاد را تألیف کرد.
سخنرانی های اثر گذار
آن عالم ربّانی، سخنوری توانا بود و در شهرها و کشورهای مختلف علاوه بر مواعظ معمول دینی، تلاش فراوانی در جهت اتحاد مسلمانان انجام داد که مورد توجه عالمان اهل سنت نیز قرار می گرفت. او از مسلمانان می خواست تعصبات مذهبی و گروهی رایج را کنار گذاشته و با حفظ احترام به ریشه های اختلافات بپردازند. برخی از این سخنان در ادبیات سیاسی به یادگار ماند، از آن جمله:
«فَرَّقَتْهُما السِّیاسَةُ فَلْتَجمَعْهُما السِّیاسَة؛ یعنی شیعه و سنّی را از روز نخست، سیاست و مطامع سیاسی از هم دور کرد و اکنون باید سیاست و مصالح سیاسی اسلام و مسلمین آنها را کنار هم گرد آورد».
«لاینْتَشِرُ الْهُدی الاَّ مِنْ حَیثُ اِنْتَشَرَ الضَّلال؛ یعنی از همانجا که گمراهی انتشار یافته است، باید هدایت انتشار یابد».
مناظره با پادشاه وقت سعودی
هنگامی که سید شرف الدین در ایام حج نزد عبدالعزیز حاکم وقت سعودی رفت یک قرآن که در جلدی پوستین قرار داده شده بود به او هدیه داد. «عبدالعزیز» هدیه را گرفت و بوسید. شرف الدین گفت چگونه این جلد را می بوسی و تعظیم می کنی در حالی که چیزی جز پوست یک بز نیست!
عبدالعزیز پاسخ داد: غرض من احترام به قرآنی است که در داخل این جلد است، نه خود این جلد. شرف الدین گفت: احسنت! ماهم وقتی پنجره یا در اتاق پیامبر اکرم(ص) [و یا ضریح ائمه(ع)] را می بوسیم، می دانیم که آهن و چوب هیچ کاری نمی تواند بکنند، بلکه غرض ما آن کسی است که ماورای این چوب ها و آهن ها قرار دارد. ما می خواهیم رسول خدا(ص) را تعظیم کنیم و احترام نمائیم.
حاضران تکبیر گفتند و او را تصدیق کردند. آنجا بود که «عبدالعزیز» ناچار شد اجازه دهد حجاج، به آثار رسول خدا(ص) تبرک جویند، ولی حاکم پس از او دستور منع صادر کرد.
درگذشت
وی در ۸۷ سالگی، در ۸ جمادی الثانی سال ۱۳۷۷ق در لبنان از دنیا رفت. پیکر او به نجف منتقل و در جوار حرم امیرالمؤمنین به خاک سپرده شد.
