سلیم بن قیس هلالی

سُلَیم بن قیس هِلالی یا ابوصادق سُلَیم بن قیس عامری هلالی کوفی (ولادت ۲ قبل از هجرت- وفات ۷۰ یا ۷۶ قمری) از شیعیان و از اصحاب خاصّ مولا علی بن ابیطالب (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و امام سجاد (ع) است و محضر امام محمد باقر (ع) را هم درک کرده است.

کتاب سلیم بن قیس هلالی، که با نام اسرار آل محمد (ع) به فارسی ترجمه شده، متعلق به اوست و طبق نقل الفهرست ابن ندیم اولین تألیف در اسلام و نیز تنها کتاب باقی مانده حدیثی و تاریخی از قرن اول هجری است.تاریخ نگارش کتاب به احتمال زیاد اوایل قرن دوم است.
سلیم، دو سال قبل از هجرت به دنیا آمده و در نتیجه، هنگام شهادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 12 سال داشته است. او در 16 سالگی وارد مدینه شده و در ابتدای ورود با حوادث دردناکی روبرو شد.
سلیم، در پیشگاه معصومین علیهم السلام مورد وثوق بوده و از علوم سرشار آنان بهره مند شده است. او از قدمای علمای اهل بیت علیهم السلام است و از بزرگان اصحاب آنان محسوب شده و نزد آنان محبوبیت خاصی داشته است.
او صاحب «کتاب اسرار آل محمد صلی الله علیهم اجمعین» یا «کتاب سلیم بن قیس» است که کتابی مشهور بوده و شهرت سلیم نیز بیشتر به خاطر همین کتاب اوست، زیرا این کتاب اولین کتابی است که بعد از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم تألیف شده و بدست ما رسیده است.
سلیم بن قیس مشاهده کرد که امیرالمؤمنین علی علیه السلام خانه نشین شده و کتاب خدا را با رأی و دلخواه خود تفسیر و تأویل کرده اند. از طرفی عموم مردم را از نقل حدیث منع کرده و آنها را وادار کرده اند که فقط به قرائت کلمات قرآن اکتفا کنند.
اولین اقدام سلیم ملازمت امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود که آن را در تمام حالات بر خود لازم دانست و خود را به منابع وحی متصل نمود. سپس با اصحاب آن حضرت به خصوص سلمان و ابوذر و مقداد ارتباط خصوصی پیدا کرد.
سلیم در زمان حجاج بن یوسف در سال 75 هجری متواری شد و از شهری به شهر دیگر فرار می کرد تا خود را از ستم او حفظ کند و سرانجام در سرزمین فارس به شهر بزرگی به نام «نوبند جان» در نزدیکی شیراز رسید.
سلیم در آنجا اقامت گزید و پس از تربیت نوجوانی به نام «ابان بن ابی عیاش» کتاب خود را به او سپرد و در سال 76 هجری، در سن 78 سالگی پس از عمری خدمت در راه محمد و آل محمد علیهم السلام به سوی معشوق و معبود خویش پر کشید.