سلیم بن قیس هلالی

سُلَیم بن قیس هِلالی یا ابوصادق سُلَیم بن قیس عامری هلالی کوفی (ولادت ۲ قبل از هجرت- وفات ۷۰ یا ۷۶ قمری) از شیعیان و از اصحاب خاصّ مولا علی بن ابیطالب (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و امام سجاد (ع) است و محضر امام محمد باقر (ع) را هم درک کرده است.

کتاب سلیم بن قیس هلالی، که با نام اسرار آل محمد (ع) به فارسی ترجمه شده، متعلق به اوست و طبق نقل الفهرست ابن ندیم اولین تألیف در اسلام و نیز تنها کتاب باقی مانده حدیثی و تاریخی از قرن اول هجری است.تاریخ نگارش کتاب به احتمال زیاد اوایل قرن دوم است.
سلیم، دو سال قبل از هجرت به دنیا آمده و در نتیجه، هنگام شهادت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم 12 سال داشته است. او در 16 سالگى وارد مدینه شده و در ابتداى ورود با حوادث دردناکى روبرو شد.
سلیم، در پیشگاه معصومین علیهم السلام مورد وثوق بوده و از علوم سرشار آنان بهره‏ مند شده است. او از قدماى علماى اهل بیت علیهم السلام است و از بزرگان اصحاب آنان محسوب شده و نزد آنان محبوبیت خاصى داشته است.
او صاحب «کتاب اسرار آل محمد صلى الله علیهم اجمعین» یا «کتاب سلیم بن قیس» است که کتابى مشهور بوده و شهرت سلیم نیز بیشتر به خاطر همین کتاب اوست، زیرا این کتاب اولین کتابى است که بعد از پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلم تألیف شده و بدست ما رسیده است.
سلیم بن قیس مشاهده کرد که امیرالمؤمنین على علیه السلام خانه نشین شده و کتاب خدا را با رأى و دلخواه خود تفسیر و تأویل کرده ‏اند. از طرفى عموم مردم را از نقل حدیث منع کرده و آنها را وادار کرده ‏اند که فقط به قرائت کلمات قرآن اکتفا کنند.
اولین اقدام سلیم ملازمت امیرالمؤمنین على علیه السلام بود که آن را در تمام حالات بر خود لازم دانست و خود را به منابع وحى متصل نمود. سپس با اصحاب آن حضرت به خصوص سلمان و ابوذر و مقداد ارتباط خصوصى پیدا کرد.
سلیم در زمان حجاج بن یوسف در سال 75 هجرى متوارى شد و از شهرى به شهر دیگر فرار مى ‏کرد تا خود را از ستم او حفظ کند و سرانجام در سرزمین فارس به شهر بزرگى به نام‏ «نوبند جان» در نزدیکى شیراز رسید.
سلیم در آنجا اقامت گزید و پس از تربیت نوجوانى به نام‏ «ابان بن ابى عیاش» کتاب خود را به او سپرد و در سال 76 هجرى، در سن 78 سالگى پس از عمرى خدمت در راه محمد و آل محمد علیهم السلام به سوى معشوق و معبود خویش پر کشید.