اورسون ولز

جرج اورسن وِلْز (به انگلیسی: Orson Welles) ‏ (۶ مه ۱۹۱۵ - ۱۰ اکتبر ۱۹۸۵) کارگردان، فیلم نامه نویس، هنرپیشه و تهیه کنندهٔ فیلم، تئاتر، رادیو و تلویزیون بود. او اولین بار با اجرای رادیویی جنگ دنیاها اثر هربرت جرج ولز در ۳۰ اکتبر ۱۹۳۸ بود که به شهرت رسید. آن هم به این دلیل که عده ای از شنوندگان به تصور اینکه با یک خبر واقعی (از حملهٔ بیگانگان فضایی از مریخ) مواجه شده اند، وحشت کرده بودند.

در اواسط دههٔ ۱۹۳۰ دو اقتباس تئاتری او به نام های وودو مکبث و روایت نمادگرایانهٔ جولیوس سزار در نیویورک شهرت یافتند. وی در سال ۱۹۴۱ کارگردانی، تهیه کنندگی و بازیگری در فیلم همشهری کین را به عهده گرفت و ضمناً به عنوان نویسنده نیز در آن همکاری داشت. همشهری کین در بیشتر لیست های سایت های نقد فیلم، جزو 100 فیلم برتر تاریخ سینما محسوب میشود.

بقیهٔ دوران کاری او به دلایل گوناگونی مانند کمبود بودجه، دخالت بی جای استودیوها، چه در اروپا و چه در بازگشت کوتاه مدت او به هالیوود زیاد با موفقیت روبرو نبود. با همهٔ این مشکلات اتلو برندهٔ نخل طلایی جشنوارهٔ کن ۱۹۵۷ گردید و نشانی از شر نیز به جایزهٔ برتر جشنوارهٔ جهانی بروکسل نائل آمد. از دید خود ولز دو فیلم محاکمه و ناقوس های نیمه شب بهترین فیلم هایش بودند. اگرچه ولز توسط استودیوهای بزرگ به حاشیه رانده می شد، اما او درواقع یک بازیگر پول ساز بود.

در سال های واپسین زندگی، ولز در حالیکه فقط بوسیلهٔ بازیگری، تبلیغات و صداگذاری امرار معاش می کرد با یک استودیوی هالیوودی به علت سرمایه گذاری نکردن بر روی پروژه های فیلم مستقلش وارد منازعه شد. در سال ۱۹۷۵ او سومین نفری بود که پس از جان فورد و جیمز کاگنی، جایزهٔ یک عمر فعالیت را از [بنیاد فیلم آمریکا] (اِی اِف آی) دریافت می کرد. بیش تر منتقدان پس از مرگ وی بطور عمومی از او تمجید کرده اند. او هم اکنون به عنوان یکی از مهم ترین هنرمندان هنرهای دراماتیک قرن بیستم شناخته می شود. او در سال ۲۰۰۲ در نظرسنجی موسسه فیلم بریتانیا (بی اف آی) که در مورد ده کارگردان برتر سینما انجام شده بود عنوان بهترین کارگردان تمام تاریخ را کسب کرد.
اورسن ولز در کنوشا در ایالت ویسکانسین متولد شد. وی پسر دوم خانواده بود و پدرش «ریچارد هِد ولز» تولیدکنندهٔ چراغ خودرو و مادرش «بئاتریس ایوز» یک پیانیست کنسرت بود. او مشکلاتی در کودکی اش داشت. در سال ۱۹۱۹ والدینش از یکدیگر جدا شدند و او به شیکاگو کوچید. در آنجا پدرش تبدیل به یک الکلی شده بود و دیگر کار نمی کرد. در ۱۰ مه ۱۹۲۴ مادرش چهار روز بعد از جشن تولد نه سالگی او، به علت بیماری یرقان فوت کرد. ریچارد ولز نیز در پانزده سالگی اورسن دار فانی را وداع گفت. اورسن در آن زمان تازه از مدرسهٔ پسرانهٔ تاد در ووداستاک ایالت ایلینوی دانش آموخته شده بود. ولز بعدها در مصاحبه هایش اعلام داشت که احساس می کند که به پدرش خیانت کرده است و او را نادیده گرفته است.

پس از مرگ پدر موریس برنشتاین قیم او گردید. در تاریخ مسائلی مطرح است که در مورد درست بودن قیم بودن وی جای سؤال باقی می گذارد. برنشتاین در روسیه متولد شده بود و در سال ۱۸۹۰ به شیکاگو آمده بود و درس خوانده و پزشک موفقی نیز شده بود. در طی چندین سال او چندین همسر از جمله خواننده سوپرانوی مشهور شیکاگو، ادیث میسِن اختیار کرده بود. ادیث از همسر قبلی خود جورجیو پولاچو که صاحب کارخانه بود جدا شده بود تا با موریس ازدواج کند. هر چند بعدها آنها از هم جدا شدند و ادیث دوباره با جورجیو ازدواج کرد. در سال ۱۹۳۰ موری در هایلندپارک زندگی می کرد و یک همسر و فرزند داشت. وی ادعا می کرد در ایالت ایلینوی متولد شده و والدینش نیویورکی بوده اند. در مدرسه تاد، ولز تحت تاثیرات مثبت از طرف راجر هیل قرار گرفت. راجر معلمی بود که بعدها مدیر تاد شد.
اورسن ولز وقتی ۲۵ سال بیشتر نداشت این شانس را پیدا کرد که بتواند اطمینان جورج شافر مدیر کمپانی فیلم سازی ار.کی.او را به دست آورد و نخستین فیلم بلند خود را بسازد. شافر پیشنهادی به ولز داد که عموماً به عنوان بزرگ ترین پیشنهادی که به یک فیلم ساز ناآزموده داده شده شناخته می شود: «کنترل کامل هنرمندان». و این فیلم همشهری کین بود که در ۱۹۴۱ ساخته شد و ازآن پس به عنوان یکی از بهترین فیلم های سینما از آن یاد میشود.

ولز همشهری کین را در سال ۱۹۴۱ با ایده هایی نو برای روایت داستان در هالیوود بازنویسی کرد. این فیلم پر از ابتکارات تازه در تصویر برداری و صدا برداری بود. حتی گریم ولز که به طور متقاعد کننده ای سنش را چندین دهه بیشتر نشان می داد، انقلابی محسوب می شد. ولز در نقش «چارلز فاسترکین» تهیه کنندگی و کارگردانی فیلم را نیز به عهده داشت. این کلاسیک برای نه جایزه اسکار نامزد شده بود که چهار تا از آنها که به ولز ارتباط داشت عبارتند از: بهترین بازیگر، بهترین کارگردان، بهترین فیلمنامه و بهترین فیلم. اما فیلم تنها برنده یک جایزه اسکار برای بهترین فیلمنامه شد. نکته حائز اهمیت این است که اورسن ولز در هنگام ساخت همشهری کین تنها ۲۵ سال داشته است.

کارگردان/بازیگر
قلب های پیر - ۱۹۳۴
خیلی زیاد جانسون - ۱۹۳۸
همشهری کین - ۱۹۴۱
امبرسون های باشکوه - ۱۹۴۲
غریبه - ۱۹۴۶
بانویی از شانگهای - ۱۹۴۸
مکبث - ۱۹۴۸
اُتللو - ۱۹۵۲
آقای آرکادین - ۱۹۵۵
نشانی از شر -۱۹۵۸
محاکمه - ۱۹۶۲
ناقوس های نیمه شب -۱۹۶۶
قصه جاویدان - ۱۹۶۸
برای تقلید - ۱۹۷۵
طرف دیگر باد - ۱۹۷۵- نیمه تمام
بازیگر
سفر به درون ترس - ۱۹۴۲
جین ایر - ۱۹۴۴
پسرها را دنبال کن - ۱۹۴۴
فردا برای همیشه است - ۱۹۴۶
جدالی در آفتاب - ۱۹۴۶
جادوی سیاه - ۱۹۴۹
مرد سوم - ۱۹۴۹
رز سیاه - ۱۹۵۰
دردسر در دره تنگ - ۱۹۵۳
سه پرونده جنایت - ۱۹۵۴
نهنگ سفید - ۱۹۵۶
مردی در سایه - ۱۹۵۷
ریشه های آسمان - ۱۹۵۸
تابستان گرم طولانی - ۱۹۵۸
اجبار - ۱۹۵۹
ترک در آینه - ۱۹۶۰
معبری به هنگ کنگ - ۱۹۶۱
داوود و گولیات - ۱۹۶۱
شاه شاهان - ۱۹۶۱ - راوی
آدم های خیلی مهم - ۱۹۶۳
داستان پادشاه - ۱۹۶۵
مردی برای تمام فصول - ۱۹۶۶
کازینو رویال - ۱۹۶۷
ستاره جنوبی - ۱۹۶۹
کچ-۲۲ - ۱۹۷۰
یک جای امن - ۱۹۷۱
جزیره گنج - ۱۹۷۲
پروانه - ۱۹۸۱