محمدحسین غروی نایینی
محمدحسین غروی نائینی، در سال ۱۲۷۶ قمری در خانواده ای روحانی در نائین به دنیا آمد. پدرش شیخ عبدالرحیم و جدش شیخ محمد سعید، هر دو شیخ الاسلام اصفهان بودند که از سوی سلطان وقت، برای این منصب برگزیده شده بودند.
محمدحسین تحصیل را از کودکی، در زادگاهش آغاز کرد و پس از فراگیری مقدمات، در هفده سالگی راهی اصفهان شد و پدرش با هدف تعلیم و تربیت وی، او را به شیخ محمدباقر اصفهانی سپرد. نائینی، هم در حوزه درس اصفهانی حاضر می شد و هم در خانه او و تحت سرپرستی اش زندگی می کرد.
محمدحسین تحصیل را از کودکی، در زادگاهش آغاز کرد و پس از فراگیری مقدمات، در هفده سالگی راهی اصفهان شد و پدرش با هدف تعلیم و تربیت وی، او را به شیخ محمدباقر اصفهانی سپرد. نائینی، هم در حوزه درس اصفهانی حاضر می شد و هم در خانه او و تحت سرپرستی اش زندگی می کرد.
مرتب سازی
فیلتر
مرتب سازی براساس :
جدید ترین
پرفروش ترین
پربازدید ترین
گران ترین
ارزان ترین
محصول پیدا شد
محمدحسین غروی نائینی، در سال ۱۲۷۶ قمری در خانواده ای روحانی در نائین به دنیا آمد. پدرش شیخ عبدالرحیم و جدش شیخ محمد سعید، هر دو شیخ الاسلام اصفهان بودند که از سوی سلطان وقت، برای این منصب برگزیده شده بودند.
محمدحسین تحصیل را از کودکی، در زادگاهش آغاز کرد و پس از فراگیری مقدمات، در هفده سالگی راهی اصفهان شد و پدرش با هدف تعلیم و تربیت وی، او را به شیخ محمدباقر اصفهانی سپرد. نائینی، هم در حوزه درس اصفهانی حاضر می شد و هم در خانه او و تحت سرپرستی اش زندگی می کرد. افزون بر آن، وی در اصفهان نزد میرزا ابوالمعالی کلباسی، میرزا محمدحسن هزارجریبی و جهانگیرخان قشقایی، در رشته های مختلف علمی، از جمله فقه، اصول، کلام و حکمت، تحصیلاتش را دنبال کرد. هم چنین با ادبیات فارسی و عربی و ریاضی نیز آشنا شد.
در سال ۱۳۰۳ راهی عراق شد و به حوزه سامرا رفت. او تا زمان وفات میرزا محمدحسن شیرازی، رهبر نهضت تنباکو، در درس او حاضر می شد و از نزدیکان وی گردید، در اواخر عمر میرزای شیرازی، کاتب و محرر او بوده و در امور مهم سیاسی و اجتماعی، طرف مشورت استاد قرار می گرفت.
پس از وفات میرزای شیرازی، به سال ۱۳۱۲ قمری، مدتی نزد سیدمحمد فشارکی تلمذ کرد؛ اما با پراکندگی حوزه سامرا، شاگردان برجسته میرزای شیرازی، هر یک به شهری هجرت کردند. نائینی پس از سامرا مدتی در کربلا اقامت کرد و سپس در سال ۱۳۱۴ راهی نجف اشرف شد و در درس آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، حاضر و از خواص و اصحاب مجلس استفتای او گشت. وی سال ها در کنار آخوند خراسانی، به فعالیت علمی، سیاسی و اجتماعی پرداخت.
محمدحسین نایینی ظهر روز شنبه ۲۶ جمادی الاول ۱۳۵۵ق در ۸۲ سالگی در نجف درگذشت و در یکی از حجره های حرم امیرالمؤمنین دفن شد.
شخصیت اخلاقی و معنوی
آقابزرگ تهرانی، او را «ورِع، پرهیزگار، صالح، بی اعتنا به زخارف دنیا و بی توجه به مقام و ریاست» معرفی کرده است. شاگردانش از تقوا و وارستگی، صفای باطن، خوش رویی و مهربانی، فروتنی و رهایی او از غرور و خودبینی، سخن گفته اند. در سامرا و نجف، با ملاحسین قلی همدانی و شاگردانش، هم چون سیداحمد کربلایی مأنوس بود. نائینی هر گاه از سامرا به نجف سفر می کرد، بر آخوند همدانی وارد می شد و در خانه او به دید و بازدید می پرداخت. سید احمد کربلایی، او را وصی و مسؤول کارهای خود، پس از وفات قرار داد.
حیات علمی
در زمان حیات آخوند خراسانی، در نجف اشرف، تدریس را آغاز کرد که بیش از سیصد تن از شاگردان خراسانی، در درس او نیز حاضر می شدند. اگرچه شهرت نائینی در علم اصول است، به گونه ای که به «مجدد علم اصول» شهرت یافته، اما در رشته های دیگر، هم چون فقه، کلام، حکمت، ریاضی، اخلاق و عرفان نیز صاحب نظر بوده است. حوزه درس او را، به علت دقتها و غموض تحقیقات، محل اجتماع خواص و فضلای برجسته و صاحب نظر دانسته و مجلس درسش را از بزرگ ترین مجالس تدریس در نجف اشرف معرفی کرده اند.
او از دوران تحصیل در اصفهان، سامرا و نجف، مورد توجه اساتید خود بود. به گفته خود وی، از دو فقیه مشهور، حاج میرزا حسین طهرانی نجفی، فرزنئ حاج میرزا خلیل و شیخ محمد طه نجف، اجازه نقل روایت داشت و بر همین اساس، به برخی شاگردانش اجازه اجتهاد و نقل حدیث می داد.
علمای بسیاری از او تجلیل کرده اند. سیدمحسن امین، او را «عالم جلیل، فقیه، اصولی، حکیم، عارف، ادیب، عابد و مدرس» معرفی کرده است. مدرس تبریزی وی را از «فحول علما و فقهای امامیه عصر حاضر، که به کثرت تحقیق و زیادت تدقیق شهرت دارد» شمرده است. پس از وفات میرزا محمدتقی شیرازی و شیخ الشریعه اصفهانی، میرزای نایینی هم زمان با سید ابوالحسن اصفهانی مرجعیت را بر عهده گرفت. مرجعیت در میان این دو منحصر بود. گفته می شد که مرجعیت نایینی در میان فضلای حوزه بیشتر از اصفهانی بود و مرجعیت اصفهانی در میان عامه مردم. پس از وفات نایینی، مرجعیت منحصره به سید ابوالحسن اصفهانی مختص شد.
اساتید
در اصفهان
محمد باقر نجفی اصفهانی
میرزا ابوالمعالی کلباسی
میرزا محمدحسن هزارجریبی
جهانگیرخان قشقایی
در سامراء
میرزای شیرازی
محمدتقی شیرازی
سید اسماعیل صدر؛ پس از مهاجرت به کربلا، همچنان نزد وی شاگردی می کرد.
سید محمد فشارکی
فتح علی گنابادی در تفسیر
میرزا حسین نوری در حدیث
در نجف
آخوند محمد کاظم خراسانی؛ نایینی در درس عمومی آخوند حاضر نمی شد؛ اما در مجلس خاص آخوند در خانه اش که برای حل مسائل مشکله بوده، شرکت می کرد.
این سخن که وی شاگرد شیخ انصاری بوده، نادرست است؛ زیرا در زمان وفات شیخ انصاری در ۱۲۸۱ق، سن میرزای نایینی هفت سال بود.
شاگردان
سیدحسن بجنوردی
سیدابوالقاسم خوئی
سید جمال گلپایگانی
سید محمود شاهرودی
سید محسن حکیم
سید محمدحسین طباطبائی
سید محمدهادی میلانی
محمدعلی کاظمی بروجردی
موسی خوانساری
محمدتقی آملی
احمد کاشف الغطا
محمدحسین کاشف الغطا
حسین حلی
آثار و تألیفات
نائینی آثار و تألیفات فراوانی را از خود به جا نهاد، که برخی به قلم او و برخی دیگر تقریرات درس او است و به قلم شاگردانش به رشته تحریر در آمده است. این آثار اعیان الشیعه، عبارت اند از:
تنبیه الامة و تنزیه الملّة این کتاب را در دفاع از مشروطه نگاشت. آخوند خراسانی و عبدالله مازندرانی بر آن تقریظ نوشتند. پس از مدتی از وفات آخوند خراسانی، تا آنجا که می شد نسخه های کتاب را جمع کرد و از بین برد.
نوشتار اصلی: تنبیه الامة و تنزیه الملة (کتاب)
وسیله النجاة (رساله عملیه)
حواشی علی العروةالوثقی
رسالةالصلوة فی اللباس المشکوک
رسالة فی احکام الخلل فی الصلوة
اجوبة مسائل المستفتین
رسالة فی نفی الضرر
رسالة فی التعبدی و التوصلی
مؤلف معجم المؤلفین العراقیین آثار دیگری را نیز برای نائینی بر شمرده، که عبارت اند از:
رسالة فی مسائل الحج و مناسکه
مناسک حج (به زبان فارسی)
افزون بر آن، آثار ذیل را نیز می توان در زمره تألیفات وی به شمار آورد:
حواشی بر کتاب الارث (نوشته ملأ هاشم خراسانی)
حواشی بر رساله سؤال و جواب (نوشته میرزا محمدتقی شیرازی)
تقریرات:
منیةالطالب فی شرح المکاسب؛ موسی خوانساری نجفی
کتاب الصلوة؛ شیخ محمدعلی کاظمی خراسانی
المکاسب و البیع؛ شیخ محمدتقی آملی
اجود التقریرات؛ سید ابوالقاسم موسوی خوئی
فوائدالاصول؛ شیخ محمدعلی کاظمی خراسانی
از اثر دیگری به نام ملاحظ النوریة فی مواعظ الحضوریة نیز نام برده شده، که نکاتی جمع آوری شده از درس اخلاق اوست.
محمدحسین تحصیل را از کودکی، در زادگاهش آغاز کرد و پس از فراگیری مقدمات، در هفده سالگی راهی اصفهان شد و پدرش با هدف تعلیم و تربیت وی، او را به شیخ محمدباقر اصفهانی سپرد. نائینی، هم در حوزه درس اصفهانی حاضر می شد و هم در خانه او و تحت سرپرستی اش زندگی می کرد. افزون بر آن، وی در اصفهان نزد میرزا ابوالمعالی کلباسی، میرزا محمدحسن هزارجریبی و جهانگیرخان قشقایی، در رشته های مختلف علمی، از جمله فقه، اصول، کلام و حکمت، تحصیلاتش را دنبال کرد. هم چنین با ادبیات فارسی و عربی و ریاضی نیز آشنا شد.
در سال ۱۳۰۳ راهی عراق شد و به حوزه سامرا رفت. او تا زمان وفات میرزا محمدحسن شیرازی، رهبر نهضت تنباکو، در درس او حاضر می شد و از نزدیکان وی گردید، در اواخر عمر میرزای شیرازی، کاتب و محرر او بوده و در امور مهم سیاسی و اجتماعی، طرف مشورت استاد قرار می گرفت.
پس از وفات میرزای شیرازی، به سال ۱۳۱۲ قمری، مدتی نزد سیدمحمد فشارکی تلمذ کرد؛ اما با پراکندگی حوزه سامرا، شاگردان برجسته میرزای شیرازی، هر یک به شهری هجرت کردند. نائینی پس از سامرا مدتی در کربلا اقامت کرد و سپس در سال ۱۳۱۴ راهی نجف اشرف شد و در درس آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، حاضر و از خواص و اصحاب مجلس استفتای او گشت. وی سال ها در کنار آخوند خراسانی، به فعالیت علمی، سیاسی و اجتماعی پرداخت.
محمدحسین نایینی ظهر روز شنبه ۲۶ جمادی الاول ۱۳۵۵ق در ۸۲ سالگی در نجف درگذشت و در یکی از حجره های حرم امیرالمؤمنین دفن شد.
شخصیت اخلاقی و معنوی
آقابزرگ تهرانی، او را «ورِع، پرهیزگار، صالح، بی اعتنا به زخارف دنیا و بی توجه به مقام و ریاست» معرفی کرده است. شاگردانش از تقوا و وارستگی، صفای باطن، خوش رویی و مهربانی، فروتنی و رهایی او از غرور و خودبینی، سخن گفته اند. در سامرا و نجف، با ملاحسین قلی همدانی و شاگردانش، هم چون سیداحمد کربلایی مأنوس بود. نائینی هر گاه از سامرا به نجف سفر می کرد، بر آخوند همدانی وارد می شد و در خانه او به دید و بازدید می پرداخت. سید احمد کربلایی، او را وصی و مسؤول کارهای خود، پس از وفات قرار داد.
حیات علمی
در زمان حیات آخوند خراسانی، در نجف اشرف، تدریس را آغاز کرد که بیش از سیصد تن از شاگردان خراسانی، در درس او نیز حاضر می شدند. اگرچه شهرت نائینی در علم اصول است، به گونه ای که به «مجدد علم اصول» شهرت یافته، اما در رشته های دیگر، هم چون فقه، کلام، حکمت، ریاضی، اخلاق و عرفان نیز صاحب نظر بوده است. حوزه درس او را، به علت دقتها و غموض تحقیقات، محل اجتماع خواص و فضلای برجسته و صاحب نظر دانسته و مجلس درسش را از بزرگ ترین مجالس تدریس در نجف اشرف معرفی کرده اند.
او از دوران تحصیل در اصفهان، سامرا و نجف، مورد توجه اساتید خود بود. به گفته خود وی، از دو فقیه مشهور، حاج میرزا حسین طهرانی نجفی، فرزنئ حاج میرزا خلیل و شیخ محمد طه نجف، اجازه نقل روایت داشت و بر همین اساس، به برخی شاگردانش اجازه اجتهاد و نقل حدیث می داد.
علمای بسیاری از او تجلیل کرده اند. سیدمحسن امین، او را «عالم جلیل، فقیه، اصولی، حکیم، عارف، ادیب، عابد و مدرس» معرفی کرده است. مدرس تبریزی وی را از «فحول علما و فقهای امامیه عصر حاضر، که به کثرت تحقیق و زیادت تدقیق شهرت دارد» شمرده است. پس از وفات میرزا محمدتقی شیرازی و شیخ الشریعه اصفهانی، میرزای نایینی هم زمان با سید ابوالحسن اصفهانی مرجعیت را بر عهده گرفت. مرجعیت در میان این دو منحصر بود. گفته می شد که مرجعیت نایینی در میان فضلای حوزه بیشتر از اصفهانی بود و مرجعیت اصفهانی در میان عامه مردم. پس از وفات نایینی، مرجعیت منحصره به سید ابوالحسن اصفهانی مختص شد.
اساتید
در اصفهان
محمد باقر نجفی اصفهانی
میرزا ابوالمعالی کلباسی
میرزا محمدحسن هزارجریبی
جهانگیرخان قشقایی
در سامراء
میرزای شیرازی
محمدتقی شیرازی
سید اسماعیل صدر؛ پس از مهاجرت به کربلا، همچنان نزد وی شاگردی می کرد.
سید محمد فشارکی
فتح علی گنابادی در تفسیر
میرزا حسین نوری در حدیث
در نجف
آخوند محمد کاظم خراسانی؛ نایینی در درس عمومی آخوند حاضر نمی شد؛ اما در مجلس خاص آخوند در خانه اش که برای حل مسائل مشکله بوده، شرکت می کرد.
این سخن که وی شاگرد شیخ انصاری بوده، نادرست است؛ زیرا در زمان وفات شیخ انصاری در ۱۲۸۱ق، سن میرزای نایینی هفت سال بود.
شاگردان
سیدحسن بجنوردی
سیدابوالقاسم خوئی
سید جمال گلپایگانی
سید محمود شاهرودی
سید محسن حکیم
سید محمدحسین طباطبائی
سید محمدهادی میلانی
محمدعلی کاظمی بروجردی
موسی خوانساری
محمدتقی آملی
احمد کاشف الغطا
محمدحسین کاشف الغطا
حسین حلی
آثار و تألیفات
نائینی آثار و تألیفات فراوانی را از خود به جا نهاد، که برخی به قلم او و برخی دیگر تقریرات درس او است و به قلم شاگردانش به رشته تحریر در آمده است. این آثار اعیان الشیعه، عبارت اند از:
تنبیه الامة و تنزیه الملّة این کتاب را در دفاع از مشروطه نگاشت. آخوند خراسانی و عبدالله مازندرانی بر آن تقریظ نوشتند. پس از مدتی از وفات آخوند خراسانی، تا آنجا که می شد نسخه های کتاب را جمع کرد و از بین برد.
نوشتار اصلی: تنبیه الامة و تنزیه الملة (کتاب)
وسیله النجاة (رساله عملیه)
حواشی علی العروةالوثقی
رسالةالصلوة فی اللباس المشکوک
رسالة فی احکام الخلل فی الصلوة
اجوبة مسائل المستفتین
رسالة فی نفی الضرر
رسالة فی التعبدی و التوصلی
مؤلف معجم المؤلفین العراقیین آثار دیگری را نیز برای نائینی بر شمرده، که عبارت اند از:
رسالة فی مسائل الحج و مناسکه
مناسک حج (به زبان فارسی)
افزون بر آن، آثار ذیل را نیز می توان در زمره تألیفات وی به شمار آورد:
حواشی بر کتاب الارث (نوشته ملأ هاشم خراسانی)
حواشی بر رساله سؤال و جواب (نوشته میرزا محمدتقی شیرازی)
تقریرات:
منیةالطالب فی شرح المکاسب؛ موسی خوانساری نجفی
کتاب الصلوة؛ شیخ محمدعلی کاظمی خراسانی
المکاسب و البیع؛ شیخ محمدتقی آملی
اجود التقریرات؛ سید ابوالقاسم موسوی خوئی
فوائدالاصول؛ شیخ محمدعلی کاظمی خراسانی
از اثر دیگری به نام ملاحظ النوریة فی مواعظ الحضوریة نیز نام برده شده، که نکاتی جمع آوری شده از درس اخلاق اوست.